در اصل خلقت و آفرینش، میان افراد بشر تفاوتی وجود ندارد. … لَیْسَ بَیْنَ اللَّهِ وَ بَیْنَ أَحَدٍ قَرَابَهٌ … کافی، ج۲، ص۷۴
ایمان و عمل صالح، محور اساسی ارزشمندی سایر اعمال انسان است؛ و شاخصه‌های اصلی برتری و فضیلت بعد از ایمان: تقوا؛ علم؛ جهاد
«یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ» حجرات۴۹، آیه۱۳
«… یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ» مجادله۵۸، آیه۱۱
«… فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدینَ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدینَ دَرَجَهً وَ کُلاًّ وَعَدَ اللَّهُ الْحُسْنى وَ فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدینَ عَلَى الْقاعِدینَ أَجْراً عَظیماً» نساء۴، آیه۹۵
ایمان امیرالمؤمنین
سبقت در ایمان
خوش‌تر آن باشد که سر دلبران * گفته آید در حدیث دیگران
مقدمه شرح نهج‌البلاغه، ج۱، ص۳۰ نوشته «ابن ابی الحدید معتزلی»: و ما أقول فی رجل سبق الناس إلى الهدى و آمن بالله و عبده و کل من فی الأرض یعبد الحجر و یجحد الخالق لم یسبقه أحد إلى التوحید إلا السابق إلى کل خیر محمد رسول الله.
ذهب أکثر أهل الحدیث إلى أنه ع أول الناس اتباعا لرسول الله ص إیمانا به و لم یخالف فی ذلک إلا الأقلون
و قد قال هو ع: أنا الصدیق الأکبر و أنا الفاروق الأول أسلمت قبل إسلام الناس و صلیت قبل صلاتهم.
و من وقف على کتب أصحاب الحدیث تحقق ذلک و علمه واضحا و إلیه ذهب الواقدی و ابن جریر الطبری… و برای استناد گفته خود به سخن افرادی مانند: «الواقدی»، «ابن جریر طبری»، صاحب تفسیر و تاریخ و همچنین به «ابن عبد ربه»، صاحب کتاب «الاستیعاب» که جملگی از بزرگان اهل سنت هستند، اشاره می‌کند.
حاکم حسکانی نیز در شواهد التنزیل: عن جابر بن عبد الله الأنصاری قال کنا جلوسا عند رسول الله ص إذ أقبل علی بن أبی طالب، فلما نظر إلیه النبی قال: قد أتاکم أخی. ثم التفت إلى الکعبه فقال: و رب هذه البنیه إن هذا و شیعته [هم] الفائزون یوم القیامه؛ ثم أقبل علینا بوجهه فقال: أما و الله إنه أولکم إیمانا بالله و أقومکم بأمر الله، و أوفاکم بعهد الله و أقضاکم بحکم الله و أقسمکم بالسویه و أعدلکم فی الرعیه و أعظمکم عند الله مزیه، قال جابر: فأنزل الله إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّهِ فکان علی إذا أقبل قال أصحاب محمد: قد أتاکم خیر البریه بعد رسول الله. (+) منتقل شود/ اصلاح
علم امیرالمؤمنین
شخصیت ابن عباس مورد قبول اهل سنت و شیعیان است، به او می‌گویند: «حبر الامه» و «ربانی هذه الامه». عبدالله بن عباس می‌گوید:
تفسیر بسم الله / الحمد لله
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ لِی عَلِیٌّ ع یَا أَبَا عَبَّاسٍ إِذَا صَلَّیْتَ الْعِشَاءَ الْآخِرَهَ فَالْحَقْنِی إِلَى الْجَبَّانِ؛ قَالَ: فَصَلَّیْتُ وَ لَحِقْتُهُ وَ کَانَتْ لَیْلَهً مُقْمِرَهً
قَالَ فَقَالَ لِی: مَا تَفْسِیرُ الْأَلِفِ مِنَ الْحَمْدِ وَ الْحَمْدِ جَمِیعاً؟ قَالَ: فَمَا عَلِمْتُ حَرْفاً مِنْهَا أُجِیبُهُ قَالَ: فَتَکَلَّمَ فِی تَفْسِیرِهَا سَاعَهً تَامَّهً؛ ثُمَّ قَالَ: لِی فَمَا تَفْسِیرُ اللَّامِ مِنَ الْحَمْدِ؟ قَالَ فَقُلْتُ: لَا أَعْلَمُ؛ قَالَ؟ فَتَکَلَّمَ فِی تَفْسِیرِهَا سَاعَهً تَامَّهً؛ ثُمَّ قَالَ فَمَا تَفْسِیرُ الْحَاءِ مِنَ الْحَمْدِ؟ قَالَ فَقُلْتُ لَا أَعْلَمُ؛ قَالَ فَتَکَلَّمَ فِی تَفْسِیرِهَا سَاعَهً تَامَّهً؛ ثُمَّ قَالَ لِی فَمَا تَفْسِیرُ الْمِیمِ مِنَ الْحَمْدِ؟ قَالَ فَقُلْتُ: لَا أَعْلَمُ؛ قَالَ: فَتَکَلَّمَ فِی تَفْسِیرِهَا سَاعَهً تَامَّهً؛ ثُمَّ قَالَ: فَمَا تَفْسِیرُ الدَّالِ مِنَ الْحَمْدِ؟ قَالَ قُلْتُ: لَا أَدْرِی؛ فَتَکَلَّمَ فِیهَا إِلَى أَنْ بَرَقَ عَمُودُ الثعنجر [الْفَجْرِ]؛
قَالَ فَقَالَ لِی: قُمْ یَا أَبَا عَبَّاسٍ إِلَى مَنْزِلِکَ فَتَأَهَّبْ لِفَرْضِکَ؛ فَقُمْتُ وَ قَدْ وَعَیْتُ کُلَّ مَا قَالَ؛ قَالَ: ثُمَّ تَفَکَّرْتُ فَإِذَا عِلْمِی بِالْقُرْآنِ فِی عِلْمِ عَلِیٍّ ع کَالْقَرَارَهِ فِی الْمُثْعَنْجِرِ. قَالَ الْقَرَارَهُ الْغَدِیرُ الصغیر؛ الْمُثْعَنْجِرُ الْبَحْر. بحارالانوار، ج۸۹، ص۱۰۵
أخذ بیدی الامام علی لیله فخرج بی الى البقیع و قال: اقرأ یا ابن عباس فقرأت: بسم اللّه الرحمن الرحیم، فتکلم فی أسرار الباء الى بزوغ الفجر. سید ابن طاووس، علی عدنانی غریفی، بناء المقاله الفاطمیه فی نقض الرساله العثمانیه
پیامبر ص: انا مدینه العلم و علی بابها
مرحوم علامه امینی رضوان‌الله‌تعالی‌علیه منابع این حدیث را بیش از یکصد کتاب معتبر مانند «جامع الاصول ابن اثیر»، «روح‌المعانی آلوسی بغدادی»، «تاریخ بغداد»، «سنن ترمذی» معرفی می‌کند.
هذا ما روته عایشه قالت: حدثنی فاطمه ابنه محمد ان النبی قال لها: زوجتک اعلم المومنین علما و اقدمهم سلما و افضلهم حلما.
قَالَ أَبَانٌ قَالَ سُلَیْمٌ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ یَقُولُ: سَمِعْتُ مِنْ عَلِیٍّ ع حَدِیثاً لَمْ أَدْرِ مَا وَجْهُهُ [وَ لَمْ أُنْکِرْهُ] سَمِعْتُهُ یَقُولُ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَسَرَّ إِلَیَّ فِی مَرَضِهِ فَعَلَّمَنِی مِفْتَاحَ أَلْفِ بَابٍ مِنَ الْعِلْمِ یَفْتَحُ کُلُّ بَابٍ أَلْفَ بَابٍ …
فی حدیث معاویه قال: کان النبیّ صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله یغر علیا بالعلم، اى یلقمه إیّاه یقال: اغر الطائر فرخه إذا زقه.
داناترین مردم به سنت نبوی: عن عائشه، قالت: علی أعلم الناس بالسنّه.
بین امیرالمؤمنین و پیامبر، هیچ‌گاه سکوت برقرار نبود.
… قَالَ: أَ فَتُقِرُّونَ أَنَّهُ کَانَتْ لِی مِنْ رَسُولِ اللَّهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَهٍ دَخْلَهً وَ خَلْوَهً، إِذَا سَأَلْتُهُ أَعْطَانِی، وَ إِذَا سَکَتْتُ ابْتَدَأَنِی؟ قَالُوا: اللَّهُمَّ نَعَمْ…
به همین خاطر است که احمد حنبل در «مسند» می‌گوید: «ان ابن ابیطالب لا یقاس احدا»
تقوای امیرالمؤمنین
قرآن، برای متقین، نشانه‌هایی بیان می‌کند:
الم (۱) ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقینَ (۲) الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ (۳) بقره۲
امیرالمؤمنین: لو کشف الغطا ما ازددت یقینا. غرر
خدا درباره نمازش می‌فرماید:
إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ (۵۵) مائده۵
بروز این تقوا هم در مقام مجاهده فی سبیل الله است؛ جانبازی، مالبازی، پاکبازی.
جهاد امیرالمؤمنین
ابن ابی‌الحدید: … و أما الجهاد فی سبیل الله فمعلوم عند صدیقه و عدوه أنه سید المجاهدین … و هذا الفصل لا معنى للإطناب فیه لأنه من المعلومات الضروریه کالعلم بوجود مکه و مصر و نحوهما. ج۱، ص۲۴
… قُلْتُ: لِابْنِ مَسْعُودٍ انْهَزَمَ النَّاسُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ص حَتَّى لَمْ یَبْقَ مَعَهُ إِلَّا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ وَ أَبُو دُجَانَهَ وَ سَهْلُ بْنُ حُنَیْفٍ؟
فَقَالَ: انْهَزَمَ النَّاسُ إِلَّا عَلِیَّ بْنَ أَبِی طَالِبٍ وَحْدَهُ وَ ثَابَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص نَفَرٌ وَ کَانَ أَوَّلُهُمْ عَاصِمَ بْنَ ثَابِتٍ وَ أَبَا دُجَانَهَ وَ سَهْلَ بْنَ حُنَیْفٍ وَ لَحِقَهُمْ طَلْحَهُ بْنُ عُبَیْدِ اللَّهِ.
فَقُلْتُ لَهُ: وَ أَیْنَ کَانَ أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ؟ قَالَ: کَانَا مِمَّنْ تَنَحَّى.
قُلْتُ: وَ أَیْنَ کَانَ عُثْمَانُ؟ قَالَ: جَاءَ بَعْدَ ثَالِثَهٍ مِنَ الْوَاقِعَهِ؛ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص: لَقَدْ ذَهَبْتَ فِیهَا عَرِیضَهً … بحار، ج۲۰، ص۸۴
محمد علی انصاری، خلاصه اشراق غدیر
۰ دیدگاه