فهرست مطالب
بحث جامع عدد و معدود
یادگیری قواعد عدد و معدود در زبان عربی و ادبیات عرب، گرچه پیچ‌وخم‌های خود را دارد؛ اما بسیار شیرین بوده و کارایی فراوانی دارد. با دقت در فرمول‌ها و مثال‌های این آموزش، و البته تمرین آن‌ها، به‌راحتی می‌توانید هر عددی را به‌صورت عربی نوشته یا اعداد عربی را ترجمه کنید.
اعداد اصلی و ترتیبی
عدد اصلی: عددی که برای شمارش اشیاء به‌کار می‌روند، در فارسی مانند: یک، دو، سه.
عدد ترتیبی: عددی که برای بیان رتبه و جایگاه اشیاء استفاده می‌شوند، در فارسی مانند: اول، دوم، سوم.
اعداد مفرد و مرکب و عقود و معطوف
هر یک از اعداد اصلی و ترتیبی خود به چهار نوع تقسیم می‌شود:
- عدد مفرد: یعنی اعداد ۱ تا ۱۰ و عدد ۱۰۰ و همۀ اعداد دو صِفری (که یکان و دَه‌گانش صفر است؛ مانند ۱۰۰۰ و ۱۰,۰۰۰)
- عدد مرکب: یعنی اعداد بین ۱۱ تا ۱۹ که با ترکیب یکان (۱تا۹) و دهگان (۱۰) ساخته می‌شوند
- عدد عقد: یعنی اعداد یک صِفری (غیر از دَه)، یعنی: ۲۰، ۳۰، ۴۰ تا ۹۰
- عدد معطوف: یعنی اعدادی که در نتیجۀ عطفِ دهگان به یکان پدید می‌آیند؛ مانند: ۲۱، ۲۲، ۲۳ تا ۹۹
در جدول زیر با انواع اعداد «اصلی و ترتیبی»، «مفرد، مرکب، عقد و معطوف» آشنا می‌شوید.
قواعد عدد و معدود
هر یک از اعداد مفرد و مرکب و عقود و معطوف دارای احکام خاصی هستند که در ادامه بیان می‌شود.
تقسیمات عدد: با توجه به مطالبی که بالا بیان شد و نظر به اینکه گاهی اول عدد قرار دارد، سپس معدود و گاهی اول معدود ذکر شده، سپس عدد، می‌توان عدد را به اقسام زیر تقسیم کرد.
- عدد ←←← معدود
- اصلی
- مفرد
- مرکب
- عقود
- معطوف
- ترتیبی
- مفرد
- مرکب
- عقود
- معطوف
- اصلی
- معدود ←←← عدد
- اصلی
- مفرد
- مرکب
- عقود
- معطوف
- ترتیبی
- مفرد
- مرکب
- عقود
- معطوف
- اصلی
حکم هر یک از این اقسام، از چند جهت باید بررسی و بیان شود:
- اعرابِ عدد
- اعراب معدود
- تذکیر و تأنیث (مذکر یا مؤنث بودن)
- اِفراد و جمع (مفرد یا جمع بودن)
- تعریف و تنکیر (معرفه یا نکره بودن)
در جدول زیر با قواعد کلی عدد و معدود اعداد «اصلی و ترتیبی»، «مفرد، مرکب، عقد و معطوف» آشنا می‌شوید.
اول عدد، سپس معدود
قواعد اعداد مفرد
اگر اصلی باشد:
- عدد ۱ و ۲ ← عدد ذکر نمی‌شود
- مانند: رأیت رجلاً / رجلَینِ
- عدد ۳ تا ۱۰ ← معدود، جمع و مجرور بوده و عدد از نظر تذکیر و تأنیث، مخالف معدود خواهد بود
- مانند: رأیت ثلاثةَ رجالٍ / رأیت ثلاثَ نساءٍ
- عدد ۱۰۰ و ۲۰۰ و دوصفری‌ها ← معدود، مفرد و مجرور بوده و عدد دارای یک حالت می‌باشد
- مانند: رأیت مأةَ رجلٍ / رأیت مأةَ امرئةٍ
اگر ترتیبی باشد:
- معدود، جمع و مجرور بوده و عدد از نظر تذکیر و تأنیث، موافق معدود خواهد بود
- مانند: رأیت اولَ الرجالِ / ثالثَ الرجالِ / رأیت اولی النساءِ / ثالثة النساءِ
قواعد اعداد مرکب
اگر اصلی باشد:
- معدود، مفرد و منصوب می‌باشد
- دهگانِ عدد، موافقِ معدود
- یکانِ عدد (۱ و ۲)، موافق معدود
- مانند: رأیت أحدَ عشرَ رجلاً / رأیت إحدی عشرةَ امرئةً
- یکان عدد (۳ تا ۹) مخالف معدود
- مانند: رأیت ثلاثةَ عشرَ رجلاً / رأیت ثلاثَ عشرةَ امرئةً
اگر ترتیبی باشد:
- معدود، جمع و مجرور بوده و عدد از نظر تذکیر و تأنیث، موافق معدود خواهد بود
- مانند: رأیت حادی عشرَ من الرجالِ / ثالثَ عشرَ من الرجالِ / رأیت حادیةَ عشرةَ من النساءِ / ثالثةَ عشرةَ من النساءِ
قواعد اعداد عقود
اگر اصلی باشد:
- معدود، مفرد و منصوب بوده و عدد دارای یک حالت می‌باشد
- مانند: رأیت عشرینَ رجلاً / رأیت عشرینَ امرئةً
اگر ترتیبی باشد:
- معدود، جمع و مجرور بوده و عدد دارای یک حالت می‌باشد
- مانند: رأیت عشرینَ من الرجالِ / ثلاثینَ من الرجالِ / رأیت عشرینَ من النساءِ / ثلاثینَ من النساءِ
قواعد اعداد معطوف
اگر اصلی باشد:
- معدود، مفرد و منصوب می‌باشد
- دهگانِ عدد، دارای یک حالت می‌باشد
- یکانِ عدد (۱ و ۲)، موافق معدود
- مانند: رأیت واحداً و عشرینَ رجلاً / رأیت واحدةً و عشرینَ امرئةً
- یکان عدد (۳ تا ۹) مخالف معدود
- مانند: رأیت ثلاثةً و عشرینَ رجلاً / رأیت ثلاثاً و عشرینَ امرئةً
اگر ترتیبی باشد:
- معدود، جمع و مجرور بوده و عدد از نظر تذکیر و تأنیث، موافق معدود خواهد بود
- مانند: حادی و عشرینَ من الرجالِ / ثالثاً و ستّینَ من الرجالِ / رأیت حادیةً و عشرینَ من النساءِ / ثالثةً و ستّینَ من النساءِ
اول معدود، سپس عدد
- معدود از نظر اعراب، تابع نقش کلامی آن در جمله می‌باشد
- عدد از نظر اعراب، افراد و تثنیه و جمع، تذکیر و تأنیث، تعریف و تنکیر، موافق و تابع معدود می‌باشد
- مانند: السماواتُ السبعُ
نقش ترکیبی عدد و معدود
عدد – معدود
اگر ابتدا عدد و سپس معدود قرار بگیرد، نقش کلامیِ معدود، «مضاف‌الیه یا تمیز» خواهد بود؛ اما عدد تابع جمله می‌باشد؛ مثل:
جاءني تسعةُ رجالٍ | عدد = فاعل | معدود = مضاف‌الیهِ عدد
رأیتُ ثلاثةَ عشرَ رجلاً | عدد = مفعول | معدود = تمیز
مررتُ بمأةِ رجلٍ | عدد = مجرورِ باء | معدود = مضاف‌الیهِ عدد
معدود – عدد
اگر ابتدا معدود و سپس عدد قرار بگیرد، نقش کلامی معدود، تابع جمله خواهد بود؛ اما عدد، صفتِ برای معدود می‌باشد؛ مثل:
جاءني رجالٌ تسعٌ | معدود = موصوف | عدد = صفت
جواب:
در اعداد اصلی این‌گونه است: هزارگان ← صدگان ← یکان ← دهگان
در اعداد ترتیبی این‌گونه است: یکان ← دهگان ← «بعد» ← هزارگان ← صدگان
سلام عدد صد جزء کدوم اعداد هست ایا میشه گفت عقوده
•••••
پاسخ: با سلام
چنانچه در متن نوشتیم، جزو اعداد مفرد است.
ممنون از مقاله خوبتون
سلام.
میشه برای
معدود ۳ تا ۱۰ مضاف الیه و به صورت جمع است.
مثال بزنید ؟
ممنون.
——
پاسخ: با سلام و احترام
ثلاثة رجالٍ / اربع نساءٍ / تسعة رهطٍ / عشرة ایامٍ
بیست ویکمین میشه حادی و عشرون یا اول و عشرون ؟
——
پاسخ: حادی و عشرون
خوب نبود عالی بود در حد یک معلم بحث معدود رو جا انداخت
ممنونم
سلام
لطفا بگید چه زمانی در اعداد عقود باید از عشرون و چه زمانی از عشرین استفاده کنیم
——
پاسخ: با سلام و احترام
در حالت رفعی، عشرون و در حالت نصبی و جرّی، عشرین.
سلام یک سوال خیلی مهم داشتم از خدمتتون.
جمله هارو نگاه بفرمایید.
فی القرن الثانیَ عشرَ.
الان الثانی اسم منقوص و تقدیری هست ولی حکمِ هر دو طرف اعداد مرکب مبنی بر فتح بودن و منصوب به محلا الان اینجا تقدیری حساب کنیم و بدون حرکه باشه یا فتحه بدیم و محلا حساب کنیم؟
——
پاسخ: با سلام و احترام
دو جزء اعداد مرکب، مبنی بر فتح هستند؛ اما در عدد «ثانی و ثمانی و احدیٰ» اعراب ظاهر نمی‌شود.
سپاس.
میلادی در جمله زیر به چه صورت باید نوشته بشه آیا مضاف الیه در نظر بگیریم یا تمییز و منصوب بگیم میلادیاً یا میلادیِّ؟
طلعتْ عامَ ١٩٨٧ ميلادي؟
نقش اعداد هم مضاف اليه و به اين شكل درست هست؟
الفٍ و تسعِمئةٍ و سبعٍ و ثمانينَ؟اشكالات رو بر بنده آموزش دهيد.
سپاسگزارم.
——
پاسخ: میلادی بنابر تمیزیت منصوب می‌شود.
اعداد، مضاف‌الیه هستند و همان حالتی که نوشتید صحیح است.
با سلام واحترام
وقتی عدد اصلی صفت معدود قبلش واقع میشه اگر غیر عاقل باشه مطابقت و غیر مطابقت هر دو جایز است؟ مثل الکتب الثلاث / الثلاثة
باتشكر
——
پاسخ: با سلام و احترام
متأسفانه نسبت به این نکته حضور ذهن ندارم.
هر گاه موصوف،جمع غير عاقل،باشد صفت براي آن مفرد مونث به كار برده مي شود..
الكتب الثلاثة
سلام وقت شما بخیر
اگر فعل بعد از عدد و معدود بکار رود باید به چه صورت نوشته شود .
مثلاً در جمله :
(پانزده دانش آموز آمدند ) کدام مورد درست است ؟
خمسة عشر طالبا جاؤوا
خمسة عشر طالبا جاء
——
پاسخ: با سلام و احترام
این مطلب به مباحث فاعل مربوط می‌شود.
تا جایی که در خاطر دارم اگر فعل در ابتدا بیاید باید مفرد باشد؛ مثل: جاء الطلاب
اما اگر فعل مؤخر شود و در واقع فاعل تبدیل به ضمیری می‌شود که به مبتدا برمی‌گردد، فعل جمع می‌آید؛ مثل: الطلاب جاؤوا
سلام خسته نباشید ممنونم.
ببخشید منبع مطالب از کدام کتاب ادبیات عرب است؟
——
پاسخ: با سلام و احترام
این نویسه اقتباسی از کتب و مقالات مختلف در بحث عدد و معدود است.
البته عاری از اشتباهات تایپی و برداشتی نیست که برخی عزیزان در دیدگاه‌ها به آن اشاره کرده‌اند که ان‌شاءالله بازنگری و اصلاح خواهد شد.
با سلام!
آیا اعداد مرکب ترتیبی هم مانند اعداد اصلی مبنی هستند یا خیر؟
——
پاسخ: با سلام و احترام
بله منبی بر فتح هستند.
سلام علیکم
در مورد اعراب اعداد ظاهرا صحیح تر این است که بگوییم:
الف: إحْدي عَشَرَةَ و حادي عَشَرَ و ثاني عَشَرَ که در اين موارد جزء اوّل مبني بر سکون است.
ب: در اِثْنا عشَرَ و اِثْنَتا عَشَرةَ جز اوّل معرب است و حکم مثنّي را دارد.
با تشکر
با سلام و تشکر
آیا در اعداد ترتیبی همیشه عدد و معدود «ال» می گیرند؟
——
پاسخ: با سلام و احترام
ال گرفتن و نگرفتنشان تابع قواعد اضافه خواهد بود؛ مانند: الدرس الثانی و ثانی اثنین.
با سلام و تشکر
در عدد ترتیبی بالاتر صد و هزار فرمودید: الدرس السابع و التسعون بعد الالف و ثلاث مائه
کلمه ثلاث مائه چون عطف شده آیا باید مانند اعداد قبلی «ال» بگیرد و بشود الثلاث مائه؟
——
پاسخ: با سلام و احترام
ظاهراً نباید ال بگیرد؛ اما الآن نسبت به فرمولش حضور ذهن ندارم.
با سلام و تشکر
فقط ظاهرا در معطوف اصلی فرمودید:
۱. اثنین و عشرون؛ که باید: اثنان و عشرون و یا اثنین و عشرین باشد.
۲. در معطوف اصلی فرمودید: ثمانی و عشرون؛ که ثمانی چون منقوص است در حالت رفع و جر باید بشود ثمانٍ و عشرون
۳. در معطوف ترتیبی هم ثانی و عشرون؛ چون ثانی هم اسم منقوص است در حالت رفع و جر می شود ثانٍ و عشرون
اسم منقوص در صورتی که «ال» نگیرد و اضافه نشود و در حالت تثنیه نباشد و یاء آن اصلی بوده و مشدد نباشد، یاء آن در دو حالت رفع و جر حذف می گردد.
——
پاسخ: با سلام و احترام
از دقت‌نظر شما بسیار سپاسگزارم، مواردی که فرمودید ان‌شاءالله اصلاح می‌کنم.
خدا پدر و مادرتو بیامرزه خیلی تو یادگیری کمکم کرد
سلام خسته نباشید میشه درباره ترکیبی که هر کدام با معدود تشکیل میدن توضیح بدید؟
قواعد ترکیب وصفی و اضافی رو میدونم
——
پاسخ: با سلام و احترام
متوجه منظورتون نشدم!
اعداد وقتی بامعدود میان چه قبل از معدود یا چه بعد از معدود، چه ترکیبی تشکیل میدن؟
اضافی یا وصفی؟
——
پاسخ: جواب سؤال شما به انتهای متن افزوده شد.
سلام علیکم!
در عدد ۳۰۰۰ «ثلاث آلاف» درست است و یا «ثلاثه آلاف» و یا بستگی به معدود دارد؟
با تشکر
——
پاسخ: سلام علیکم
ثلاثة آلاف صحیح است.
و فرقی نمی‌کند که معدودِ «سه‌هزار» مذکر یا مؤنث باشد. مهم، معدودِ «ثلاثة» است که «آلاف» می‌باشد.
سلام علیکم!
در مورد اعداد اصلی اینکه چه زمانی عدد تنوین و چه زمانی «ال» و چه زمانی اضافه می شود، چگونه است؟
——
پاسخ: سلام علیکم
تنوین و اضافه در اعداد عقد و معطوف تصور ندارد. اعداد مرکب هم همیشه مضاف بوده و تنوین و ال برایشان تصور ندارد.
فقط اعداد مفرد هستند که اگر به‌شکل موصوف استعمال شوند، بدون ال بوده و اضافه می‌شوند و اگر صفت باشند، می‌توانند با ال باشند.
در بیانتان فرمودید اگر عدد موصوف باشد و بدون ال اضافه می شود.
آیا موصوف می تواند به صفت خود که معدودش باشد اضافه شود؟
——
پاسخ: موصوف گاهی به صفت اضافه می‌شود؛ اما تعبیری که در آن دیدگاه به‌کار بردم صحیح نیست، مطلب دیگری در ذهنم بود که باعث تسامح در تعبیر شد.
مطلب صحیح به پایان پست افزوده شد.
عالیه متشکرم
عدد مرکب مگر ۱۱ تا ۱۹ نبود ؟ پس چرا شما یک تقسیم بندی هم برای دهگان اش گذاشتید ؟
——
پاسخ: درسته. منظورتون کدوم تقسیم‌بندی هست؟
چ جوری یکان مخالف معدود باشه
——
پاسخ: با احترام
منظور، مخالف‌بودن در تذکیر و تأنیث است؛ مانند: ثلاثة رجال و ثلاث نساء
اگر هنوز ابهام دارید، سؤالتان را شفاف‌تر مطرح بفرمایید.
سلام عليكم مطالبتون بسيار عالي بود فقط در جدول اعداد .در بخش معطوف اصلي اشتباه رخ داده است چون به حاي اينكه يكان مخالف معدود باشه، موافق با معدود تايپ شده است.
——
پاسخ: سلام علیکم
با سپاس از تذکر شما، ان‌شاءالله اصلاحش می‌کنم.
اثنان وتسعون ألف متر مربع
سلام بسیار عالی بود خداقوت
فقط در بخش اعدا ترتیبی، اعداد عقود برای مذکر و مونث یکسان عنوان می شن و در واقع بحث مطابقت با معدود مطرح نیست
——
پاسخ: با سلام و احترام
درود بر شما، در جدول آخری سهواً به‌جای «یکسان» نوشتم: «موافق».
نود و دو هزار متر مربع به عربی چی میشه؟
در حدیث دیدم
ابناء سبعِ سنین
چرا سنوات نشده؟؟؟
سنین برای شمارش عمر حساب میشه
ابناء سبع سنین:فرزندان هفت ساله
ولی سنوات یعنی سال‌ها
سلام و ادب
در جائنی ألف و ثلاث مائةٍ و سبعةٌ و تسعون رجلاً اگر عدد اول معطوفٌ علیه اعراب دیگری داشته باشد به تبع اعداد معطوف بعدی همان اعراب را خواهند داشت مثلاً مررت بألفٍ و ثلاثِ مائةٍ و سبعةٍ و تسعینَ رجلاً؟
——
پاسخ: با سلام و احترام
بله؛ مثلاً: رأیتُ ألفاً و ثلاثَ مائةٍ و سبعةً و تسعین رجلاً
سلام
بسیار عالی. خدا قوت.
اما یک اشکالی وجود دارد. و آن هم عدد ترتیبی معطوف «الأول والعشرون» یا أول و عشرون اشتباهه. صحیح آن این است: الحادي والعشرون، الحادية والعشرون …
——
پاسخ: با سلام و احترام
درست می‌فرمایید، اصلاح می‌شود.
من متوجه جمله ( با مفرددارای اجزای مستقل )
نشدم میشه توضیح بدهید ممنون
——
پاسخ: معدود به یکی از سه حالت می‌تواند باشد:
۱. جمع باشد مثل: نساء
۲. اسم جمع باشد مثل: قوم
۳. لفظی باشد که حقیقتاً مفرد است و نه جمع است و نه اسم جمع؛ لکن از آن دسته مفرداتی است که به اجزاء مستقل تقسیم می‌شود؛ مانند رمضان که به ۳۰ روز مستقل از یکدیگر تقسیم می‌شود.
بی نهااااااااااایت مختصر و مفید
ممنونم
بسیار مفید بود
عاقبت به خیر شید
بسیار مفید و عالی خصوصا با این مدل نموداری و تصویری
سپاس فراوان از تهیه کنندگان
عالی
سلام، میشه بی زحمت نقش ثانیا رو در این جمله بفرمایید: تنبيه: لا إشكال بناء على القول بالمرّه في الامتثال، و أنّه لا مجال للاتيان بالمأمور به ثانيا
——
پاسخ: با سلام و احترام
ظاهراً ظرف زمان است، یعنی برای زمان و مرتبه دوم
ممنونم.
ععععععععععععععععااااااااااااااااااااااااللللللللللللییییییییییییییییییییییییییییییییی
سلام و خسته نباشید مطابقت تانیث و تذکیر در عدد و معدود رو واضح تر توضیح میدین؟؟؟
——
پاسخ: با سلام و احترام
در جدول دوم به‌طور کامل بیان شده است.
هر بخش از مطلب دارای ابهام است بفرمایید تا بیشتر توضیح داده شود.
سلام میشه بگید معدود عدد های معطوف چه حرکتی دارد
——
پاسخ: سلام
مفرد و منصوب