فهرست مطالب
راه تشخیص و اثبات عصمت ذاتی و عملی
تعریف عصمت ذاتی و عصمت عملی
- عصمت ذاتی یعنی یک شخص خمیرمایه‌ای داشته باشد که با اختیار خودش هیچ‌گاه هیچ گناهی را مرتکب نشود.
- عصمت عملی یعنی شخصی بتواند گناهی را در طول عمرش مرتکب نشود.
عصمت ذاتی با معاشرت ثابت نمی‌شود
در ابتدا باید به این نکته کلیدی توجه داشت که همیشه این‌گونه نیست که رفتارهای بشر، ریشه در ذات او داشته باشد؛ بلکه گاهی ذات انسان به گناه کشش دارد اما بازدارنده‌های دیگری مانع انجام آن می‌شود، گاهی عقیده و باورهای او، گاهی مصالح و ترس از بدبینی مردم نسبت به او، گاهی ریا و خودنمایی، گاهی حیا و خجالت از اطرافیان و… ازاین‌رو بر فرض که ما همواره همراه شخصی باشیم و هیچ گناهی از او نبینیم، بازهم به چند جهت نمی‌توانیم معتقد به عصمت او شویم:
- احتمال ارتکاب گناه در خلوت‌ها؛
- احتمال خطای ما در تشخیص عمل صحیح و ناصحیح؛
- احتمال فساد در نیت و تصمیم و قصد؛
- احتمال فاسدشدن رفتار او در آینده؛ همانند بلعم باعورا.
نهایت چیزی که معاشرت و مصاحبت می‌تواند برایمان ثابت کند، عصمت عملی و رفتاری تا این لحظه است، و اثبات این نحوه از عصمت، مجوّز برای تبعیت از آن شخص نمی‌باشد؛ چه اینکه عصمت عملی لزوماً عصمت ذاتی را به‌دنبال ندارد.
تعامل بین عصمت ذاتی و عملی
آیا ممکن است افرادی در عالم هستی دارای عصمت ذاتی باشند؟
گرچه این را پذیرفته‌ایم که:
- کسانی که ذاتشان پاک است، قطعاً رفتارشان نیز نیکو است.
- اما لزوماً این‌گونه نیست که هرکس رفتارش خوب بود، ذاتش نیز پاک باشد.
لکن می‌خواهیم به‌روش مهندسی معکوس از راه عـصمت عملی، امکان عـصمت ذاتی را ثابت کنیم.
ما از دل دیگران بی‌خبر هستیم و نمی‌توانیم حتی عـصمت عملی (علی الاطلاق) را برای فردی ثابت کنیم؛ اما به درون خودمان علم داریم و می‌دانیم که برخی از گناهان را گاهی انجام نداده‌ایم و گاهی داده‌ایم، برخی گناهان را تابه‌حال انجام نداده‌ایم اما ممکن است در آینده انجام دهیم، و می‌دانیم که برخی گناهان را انجام نداده‌ایم و اگر هزاران بار زمینه‌اش پیش آید، هیچ‌گاه انجام نخواهیم داد.
مثلاً ما یقین داریم که اگر زمینه قتل و دزدی و شراب‌خواری برایمان پیش آید، هرچقدر اصرار کنند و قدرت بر انجام هم داشته باشیم، با اختیار خودمان آن را انجام نخواهیم داد! و اراده‌مان ریشه در تقوا و خداترسی دارد، نه امور دیگر. در واقع ما نسبت به این دسته از گناهان، عصمت عملی علی الاطلاق داریم.
سؤال: چه چیزی باعث شده که ما فکر انجام این گناهان را نیز نداشته باشیم؟
جواب: وقتی خودمان را خوب واکاوی می‌کنیم می‌یابیم که دو چیز موجب بازدارندگیِ ما است:
- علم و دانش
- روحیه پاک
برخی علم و دانش به بدی‌ها دارند؛ اما روحیه تقوا ندارند؛ لذا به‌راحتی به‌سمت گناه می‌روند و قدرت مقابله با گناه را ندارند.
برخی روحیه پاکی دارند؛ اما آگاهی به گناه ندارند؛ مثلا به‌شدت از ربا متنفّر هستند ولی ندانسته به آن مبتلا می‌شوند.
اگر علم به یک گناه و روحیه پرهیز از آن گناه در انسانی جمع شود، این فرد در همان مورد عصمت عملی پیدا می‌کند و هرچه این «علم و روحیه» بیشتر شود، مصادیقِ عصمت عملی در آن فرد بیشتر خواهد شد.
ناقص | ادامه دارد…
نمایه: صفات امام
نمایه: امامت و ولایت
منبع: استاد فاضل و…
۰ دیدگاه