مولانا امیرالمؤمنین صلوات الله و سلامه علیه دارای اسماء و القاب و کنیه‌های متعدد هستند که هر یک به یک مقام از مقامات معرفتی ایشان اشاره دارد.

ناقص…

کنیه ابوتراب

ابوتراب به معناى پدر خاک، یا دمساز خاک، یا پدر و رئیس خاکیان است.

عَبایه بن رِبعى گوید: به عبدالله بن عباس گفتم: چرا رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) على(علیه‌السلام) را ابوتراب نامید؟ گفت: ازآن‌رو که على(علیه‌السلام) صاحب زمین و حجت خدا بر اهل آن پس از رسول خداست، و بقاى زمین و آرامش آن به او است و از رسول خدا شنیدم مى‌فرمود: چون روز قیامت شود و شخص کافر پاداش و نزدیکى و کرامتى را که خداى متعال براى شیعیان على آماده نموده ببیند، گوید: «یا لیتنی کنت ترابا/ ترابیاً. بحار» یعنى کاش از شیعیان على «ابو تراب» بودم. و این است معناى این آیه که کافر گوید: «وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنِی کُنْتُ تُرابا» نبأ ۷۸، ۴۰ . شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۵۶

علامه مجلسى(رحمه‌الله) در بیان این جمله گوید:

ممکن است ذکر آیه در اینجا براى بیان علت دیگرى در نام‌گذارى آن حضرت به ابوتراب باشد؛ زیرا شیعیان او به‌جهت تذلل بیش از اندازه و تسلیم‌بودن در برابر او، تراب نامیده شده‌اند، و چون آن حضرت صاحب و پیشوا و زمامدار آنهاست ابوتراب نام گرفته است. بحار، ج۳۵، ص۵۱

و ممکن است شاهد بر ملقب حضرت به ابوتراب باشد و مراد در آیه، «یا لیتنی کنت ابا ترابیا» است چنانچه در برخی روایات نیز چنین است. و حذف اب، هنگام نسبت، یک امر شایع است.

شیخ علاء الدین سکتواری در محاضره الأوائل، ص ۱۱۳ گوید: نخستین کسی که به کنیه «ابوتراب» نامیده شد علی بن ابی‌طالب(رضی‌الله‌عنه) است، این کنیه را رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به او داد آنگاه که دید او بر روی زمین خوابیده و خاک بر پهلوی او نشسته است، از روی لطف و مهربانی به او فرمود: «قم یا ابا تراب» برخیز ای ابو تراب.

و این محبوب‌ترین القاب او به شمار می‌رفت، و از آن پس، به برکت نفس محمدی، این کرامتی برای او گردید زیرا خاک خبرهای گذشته و آینده تا روز قیامت را برای او باز می‌گفت. این را بفهم که رازی است بی‌پرده. علامه امینی، الغدیر جدید، ج۶، ص۴۷۶

زمان و مکان این تکنّی: یا در جمادی‌الاول یا جمادی‌الثانی سال دوم هجرت در غزوه العشیره بوده، هنگامی که امیرالمؤمنین و عمار روی خاک‌های نرم خوابیده بودند، پیامبر آمدند و ایشان را بیدار کردند و خطاب به حضرت فرمودند: «قم یا ابا تراب، الا اخبرک بأشقی الناس؟ رجلین: اُحیمر [لقب قدار بن سالف، عاقر ناقه صالح] ثمود عاقر الناقه، و الذی یضربک علی هذه [یعنی قرنه] فیخضب هذه منها [یعنی لحیته]» الغدیر، ج۶، ص۴۷۰

یا در یوم التآخی بوده و شاید در چند موقف بوده است. همان ص۴۷۴

برای تحقیق بیشتر در این باره می‌توانید به کتاب الغدیر علامۀ امینی(رحمه‌الله)، ج۶، ص۴۷۰ مراجعه کنید.

البته جناب نجاح الطائی ابوتراب را از القاب ساختگی ابوهریره برای امیرالمؤمنین می‌داند.

منبع: سایت حضرت ولی عصر عج؛ الغدیر