در این نویسه به شباهت‌ها و تفاوت‌های واژه‌های صبر و استقامت و حلم می‌پردازیم.
ناقص / نیاز به اصلاح و تلفیق
فهرست مطالب
مفهوم حلم و صبر و استقامت
حلم و بردباری در مقابل خشم و غضب است و به شخصی حلیم گفته می‌شود که بتواند خشم درونی‌اش را مهار و مدیریت کند.
صبر و خویشتن‌داری در مقابل جزع و فزع است و به شخصی صبور گفته می‌شود که در مواجهه با ناملایمات واکنش بیرونی ندارد.
استقامت و پایداری در مقابل اعوجاج است، یعنی باقی‌ماندن در مسیر راست و رعایت اعتدال در کارها.
فرق صبر و حلم
حلم، یک نوع خاص از صبر و مرحلۀ فراتر از آن است! اگر شخصی فحش داد و توهین کرد و جوابش را ندادی، این می‌شود صبر؛ اما اگر غضبی که در تو به‌وجود آمده را مهار کردی و در پاسخش گفتی: «اگر این صفت در من هست، خدا مرا اصلاح کند و اگر نیست، خدا تو را ببخشد!» این می‌شود حلم! اگر گرفتار بود و از روی عصبانیت به تو ناسزا گفت و تو در صدد حلّ مشکل او برآمدی، انسان حلیمی هستی.
قیل: الفرق بین الحلیم و الصبور انّ المذنب لا یأمن العقوبة فی صفة الصبور کما یأمنها فی صفة الحلیم.
حلیم از صفات برجسته الهی است و خداوند بارها خود را به آن توصیف کرده است: غفور حلیم، غنی حلیم، شکور حلیم، ولی در جایی از قرآن خود را با صفت صبور و صبّار نستوده است.
فرق صبر و استقامت
استقامت و تثبّت ایمان، نتیجۀ صبر است. ربّنا أفرغ علینا صبراً و توفّنا مسلمین.
در آیات و روایات
صبر و استقامت در آیات
«إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ» احقاف۴۶، آیه۱۳
«إِنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلائِکَهُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّهِ الَّتی کُنْتُمْ تُوعَدُونَ» فصلت۴۱، آیه۳۰
برای تقویت استقامت و پایداری در مسیر رسیدن به اهداف و کمالات، «سوره کهف» را زیاد بخوانید، در این سوره سه جریان مهم مقاومت نقل شده:
۱. اصحاب کهف: ایشان در مقابل دقیانوس ترک مقام کردند، خدا هم آنها را ۳۰۰ سال به خواب فرو برد تا خطر کاملا دور شود و دوباره می‌خواباند تا از اصحاب امام عصر عج شوند.
۲. حضرت موسی و خضر: موسی مآمور به صبر و استقامت و هرجا بی‌صبری می‌کند خضر هشدار می‌دهد که مگر نگفتم نمی‌توانی صبر کنی، آخر هم فلسفه کارهایش را بیان می‌کند و وی را ترک می‌کند.
۳. ذو القرنین: ایشان با استقامت و پشتکار و همت، به منتهی‌الیه مغرب می‌رود، دوباره به شرق و چین لشکرکشی کرده و همه‌جا را تسخیر می‌نماید.
«لَقَدْ کانَ فی قَصَصِهِمْ عِبْرَهٌ لِأُولِی الْأَلْبابِ»
صبر و استقامت در عبادت
ادعیه و اعمال مستحبی همانند داروخانه‌ای است که هر شخصی باید بر اساس نیازش برخی از دعاها را انتخاب و حداقل تا یکسال ادامه بدهد.
امام صادق علیه‌السلام: «مَنْ عَمِلَ عَمَلًا مِنْ أَعْمَالِ الْخَیْرِ فَلْیَدُمْ عَلَیْهِ سَنَهً وَ لَا یَقْطَعْهُ دُونَهَا». دعائم الاسلام
و فرمودند: «مَنْ أَرَادَ أَنْ یَعْمَلَ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَیْرِ، فَلْیَدُمْ عَلَیْهِ سَنَهً ثُمَّ إِنْ شَاءَ فَلْیَدُمْ وَ إِنْ شَاءَ فَلْیَتْرُکْ». مشکاه الانوار
و فرمودند: «إِیَّاکَ أَنْ تَفْرِضَ عَلَى نَفْسِکَ فَرِیضَهً فَتُفَارِقَهَا اثْنَیْ عَشَرَ هِلَالًا». الکافی
امیرالمؤمنین علیه‌السلام: «الْمُدَاوَمَهَ الْمُدَاوَمَهَ فَإِنَّ اللَّهَ لَمْ یَجْعَلْ لِعَمَلِ الْمُؤْمِنِینَ غَایَهً إِلَّا الْمَوْت»
مداومت بر عمل کوچک
«قَلِیلٌ تَدُومُ عَلَیْهِ أَرْجَى مِنْ کَثِیرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ». نهج البلاغه
«قَلِیلٌ یَدُومُ خَیْرٌ مِنْ کَثِیرٍ یَنْقَطِعُ». غرر الحکم
امام سجاد علیه‌السلام: «إِنِّی لَأُحِبُّ أَنْ أُدَاوِمَ عَلَى الْعَمَلِ وَ إِنْ قَلَّ». الکافی
اعتدال و میانه‌روی در عبادت
امیرالمؤمنین علیه‌السلام: «لَا یُرَى الْجَاهِلَ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً»
افراط و تفریط در دعا مطلوب نیست. نشاط در عبادت مهم است. حفظ کمیت و کیفیت.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام: «…وَ اقْتَصِدْ یَا بُنَیَّ فِی مَعِیشَتِکَ وَ اقْتَصِدْ فِی عِبَادَتِکَ وَ عَلَیْکَ فِیهَا بِالْأَمْرِ الدَّائِمِ الَّذِی تُطِیقُهُ…». امالی مفید و طوسی
امام صادق علیه‌السلام: «لَا تُکَرِّهُوا إِلى أَنْفُسِکُمُ الْعِبَادَهَ».
«إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلُوا فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُکَرِّهُوا عِبَادَهَ اللَّهِ إِلَى عِبَادِ اللَّهِ فَتَکُونُوا کَالرَّاکِبِ الْمُنْبَتِّ الَّذِی لَا سَفَراً قَطَعَ وَ لَا ظَهْراً أَبْقَى»
برای رفع کم‌حوصلگی و کم‌صبری، یک عبادت مناسب با روحیه‌تان را انتخاب و آنرا تا یکسال ادامه دهید و حتی یک روز هم ترک نکنید.
کسالت و بی‌حالی
برای هر عبادتی مدتی نشاط و رغبت زیادی وجود دارد، بعد از آن در عبادت‌های بی‌رویه و خسته‌کننده سکون و توقف ایجاد می‌شود.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله: «أَلَا إِنَّ لِکُلِّ عِبَادَهٍ شِرَّهً ثُمَّ تَصِیرُ إِلَى فَتْرَهٍ فَمَنْ صَارَتْ شِرَّهُ عِبَادَتِهِ إِلَى سُنَّتِی فَقَدِ اهْتَدَى وَ مَنْ خَالَفَ سُنَّتِی فَقَدْ ضَلَّ وَ کَانَ عَمَلُهُ فِی تَبَابٍ أَمَا إِنِّی أُصَلِّی وَ أَنَامُ وَ أَصُومُ وَ أُفْطِرُ وَ أَضْحَکُ وَ أَبْکِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ مِنْهَاجِی وَ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی وَ قَالَ کَفَى بِالْمَوْتِ مَوْعِظَهً وَ کَفَى بِالْیَقِینِ غِنًى وَ کَفَى بِالْعِبَادَهِ شُغُلًا»
امام صادق علیه‌السلام: «لِکُلِّ أَحَدٍ شِرَّهٌ وَ لِکُلِّ شِرَّهٍ فَتْرَهٌ فَطُوبَى لِمَنْ کَانَتْ فَتْرَتُهُ إِلَى خَیْرٍ»
سنت و بدعت
امام باقر علیه‌السلام: «مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ لَهُ شِرَّهٌ وَ فَتْرَهٌ فَمَنْ کَانَتْ فَتْرَتُهُ إِلَى سُنَّهٍ فَقَدِ اهْتَدَى وَ مَنْ کَانَتْ فَتْرَتُهُ إِلَى بِدْعَهٍ فَقَدْ غَوَى»
استقامت در برابر گناه
دو راه‌کار برای استقامت:
۱. گناه‌شناسی: گناه مانند زهری که روح را مسموم می‌کند؛
۲. خداشناسی: خدای مهربان، میزبان پرمحبتی است که تمام نعمت‌ها را برای استفاده بشر مهیا ساخته. شخصی که اینهمه لطف را به‌یاد آورد، کوچک‌ترین گناهی انجام نمی‌دهد.
امیرالمؤمنین علیه‌السلام: «مَنِ اسْتَقَامَ فَإِلَى الْجَنَّهِ وَ مَنْ زَلَّ فَإِلَى النَّارِ». نهج البلاغه
نبی اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله: «یَا أَبَا ذَرٍّ، لَا تَنْظُرْ إِلَى صِغَرِ الْخَطِیئَهِ وَ لَکِنِ انْظُرْ إِلَى مَنْ عَصَیْتَ»
نبی اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله: «لَا تُحَقِّرُوا شَیْئاً مِنَ الشَّرِّ وَ إِنْ صَغُرَ فِی أَعْیُنِکُمْ وَ لَا تَسْتَکْثِرُوا شَیْئاً مِنَ الْخَیْرِ وَ إِنْ کَثُرَ فِی أَعْیُنِکُمْ؛ فَإِنَّهُ لَا کَبِیرَ مَعَ الِاسْتِغْفَارِ وَ لَا صَغِیرَ مَعَ الْإِصْرَار»
ممنون از مطالب مفید تون فقط چرا عربی ها معنی ندارن؟
سپاس
متأسفانه قدیم به‌جهت ضیق وقت عبارات عربی ترجمه نمی‌شد؛ اما در سیاست‌های جدید، بنا داریم همه عبارات را به‌مرور زمان ترجمه کنیم.
سلام؛ نیازی نیست شما ترجمه کنید. ترجمه ها تو اینترنت هست؛ کافیه کپی پیست کنید.