فهرست مطالب
اصطلاحات حدیث
برخی از مشهورترین اصطلاحات علم حدیث بر اساس کتاب اصول الحدیث و احکامه.
شروط حصول تواتر
زمانی برای یک روایت تواتر حاصل می‌شود که:
- عادتاً احتمال تواطؤ بر کذب نرود؛ بلکه یقین به عدم تعمد بر کذب داشته باشیم؛
- مستند به حسّ باشد؛
- اِخبارشان عن علمٍ باشد.
اقسام خبر واحد
- مستفیض: اگر راویان بیش از سه نفر باشند؛
- عزیز: اگر دو راوی داشته باشد؛
- غریب: اگر یک راوی داشته باشد.
اقسام اخبار
- صحیح: سلسله روات عدل امامی باشند؛
- حسن: راوی ممدوح باشد، بدون ثبوت عدالت؛
- موثق: راوی موثق ولی فاسد العقیده باشد؛
- ضعیف: در مقابل سه قسم فوق.
دیگر اصطلاحات حدیثی
- مسند (متصل، موصول): سندش متصلاً به معصوم یا غیر او برسد؛
- مرفوع؛ برخی روات متصل به معصوم حذف شده باشد؛
- معنعن: ظهور در اتصال به معصوم دارد و از قبیل مرسل نیست؛
- معلّق: از اول اسنادش یک یا چند نفر حذف شده باشد، مثل غالب روایات تهذیب و استبصار و الفقیه؛
- شاذّ: خبر غیر مشهور که ثقه نقل کند؛ و اگر غیر ثقه نقل کند: منکر؛
- مختلف: نسبتش با سایر روایات عام و خاص مطلق یا من وجه یا تباین باشد؛
- مقبول: آنچه به مضمونش عمل شده باشد؛
- معتبر: مثل مقبول، ولی دلیل بر اعتبارش اقامه شده است؛
- المشتبه المقلوب: اشنباه در ذهن راوی؛
- مشترک: راوی یا رواتش مشترک بین ثقه و غیرثقه باشد؛
- مؤتلف و مختلف: مانند جریر و حریر، هَمْدانی و هَمَدانی.
اوصاف حدیث ضعیف
- موقوف: مطلق: از مصاحب معصوم نقل شده: وقفه فلان
- مقطوع: منقولِ از تابعی (مصاحب المصاحب)
- منقطع: از وسط اسنادش یک یا دو نفر حذف شده باشد
- معضل: از وسط سند، بیش از یک نفر حذف شده باشد
- مرسل: ربط بین طبقات روات از بین رفته باشد
- مضمر: مانند سألته، سمعته
- مهمل: رواتش مورد بررسی قرار نگرفته است
- مجهول: حال رواتش معلوم نیست
- موضوع: احادیث جعلی
صحابی: هر مسلمانی که پیامبر را دیده است / یا مجالست طولانی داشته است.
تعداد صحابه: ۱۱۴هزار نفر بوده است.
شرایط قبول روایت
اسلام، عقل، بلوغ، ایمان، عدالت، ضبط.
ادله حجیت خبر واحد
- بنای عقلا؛
- آیه نبأ؛
- اخبار دالّ بر حجیت آحاد.
- ارجاع مردم به ثقات مانند محمدبن‌مسلم ثقفی، زراره‌بن‌اعین، زکریابن‌آدم قمی، یونس‌بن‌عبدالرحمن، عبدالعظیم حسنی و…
- ما دلّ علی وجوب الرجوع الی الثقات
- عرض کتب اصحاب به ائمه و تأیید ایشان
الفاظ تعدیل و تزکیه و مدح
عدل، ثقه، حجه، صحیح الحدیث. بهترین عبارت: امامی ضابط
الفاظ جرح و ذمّ
عیف، کذاب، وضاع، غال، مضطرب الحدیث، لیّن الحدیث
فرقه‌های مسلمانان
- اهل حدیث: به ظاهر روایات اخذ می‌کنند. این اصطلاح در فقه استفاده می‌شود نه عقاید
- خوارج: کل من خرج علی الامام، امام را مجبور به قبول و تحکّم بر وی
- مرجئه: ارجاء به معنی تأخیر و امهال: لا تضرّ مع الایمان معصیه کما… (مرجئه)
- معتزله: ریشه‌اش «واصل بن عطاء» شاگرد حسن بصری
- اصول معتزله: نفی صفات زاید بر ذات؛ نفی جبر و قول به عدل؛ مرتکب کبیره نه مؤمن نه کافر؛ لزوم عمل خدا به وعد و وعیدش؛ امر به معروف و نهی از منکر.
- اشعریه: اصحاب ابی‌الحسن علی بن اسماعیل اشعری متولد ۲۶۰ق.
- قائل به رؤیت خداونددر قیامت، قائل به خلق قرآن
فرقه‌های شیعه
- کیسانیه: قائل به امامت محمدبن‌حنفیه، ابوعبدالله محمد بن علی علیه‌السلام
- زیدیه: اتباع زیدبن‌علی‌بن‌الحسین علیهماالسلام
- مغیریه: اصحاب مغیره‌بن‌سعید از اصحاب امام باقر علیه‌السلام
- ناووسیه: امام صادق علیه‌السلام را مهدی منتظر می‌دانند
- اسماعیلیه: اتباع اسماعیل‌بن‌جعفر الصادق
- سمیطیه: اتباع محمدبن‌جعفر الصادق
- فطحیه: اتباع عبدالله افطح بن جعفر الصادق
- واقفیه: متوقف بر امام کاظم علیه‌السلام و او را مهدی منتظر
- خطابیه: اتباع محمدبن‌مقلاص اباالخطاب از اصحاب امام صادق علیه‌السلام
- نصیریه: اصحاب محمدبن‌نصیر فهری، قائل به ربوبیت علی‌بن‌محمد عسکری علیه‌السلام
طرق تحمّل و نقل حدیث
- سماع از شیخ: این بهترین قسم است
- قرائت بر شیخ: یا عرض بر شیخ
- اجازه: اجازه نقل روایت
- مناوله: اعطاء شیخ، کتاب حدیث را به شاگرد، مع الاجازه یا بدونها
- مکاتبه: شیخ مسموعاتش را برای غائبی بنویسد
- اعلام: به منزله قرائت
- وصیت به کتاب در هنگام سفر یا مرگ
- وجاده: وجدان و یافتن حدیث یا کتابی به خط راوی‌اش، معاصر یا غیرمعاصر
اقسام کتب
- جامع: مشتمل بر جمیع ابواب حدیثی
- مسند: احادیث به ترتیب اسم صحابه به ترتیب حروف تهجی
- معجم: احادیث به ترتیب اسم صحابه به ترتیب سوابق اسلامی یا شیخ یا بلدان
- مستدرک: تکمیل کتاب یک مؤلف
۰ دیدگاه