اختلافات وهابیت با شیعه و اهل‌تسنن در مسئله توحید و خداشناسی و خداپرستی
حقیقت توحید، یک مطلب است: توحید یعنی یگانه‌دانستن و نامحدود دانستن ذات پروردگار.
فهرست مطالب
اقسام توحید در نظر شیعه
توحید ذاتی: یگانه دانستن پروردگار و اینکه عالم هستی فقط یک خدا می‌تواند داشته باشد.
توحید صفاتی: خدا در صفاتِ ذاتش یگانه است.
توحید افعالی: یگانه‌بودن خدا در افعال.
توحید تشریعی: انحصار قانون‌گذاری و صدور هرگونه حکم در خداوند متعال.
توحید عبادی: اینکه انسان فقط باید خداوند را عبادت کرده و بپرستد.
توحید ذاتی
توحید ذاتی یعنی ذات خداوند یگانه است و شبیه و مانندی برای او تصور نمی‌شود، نه اینکه او یکی است و صرفاً در عالَم خارج دوّم ندارد.
دلایل عقلی در دو مرحله بیان می‌شود:
الف) اثبات اصل وجود خدا
پیدایش موجودات عالم هستی از چهار حالت خارج نیست:
۱. خود آن‌ها خودشان را به‌وجود آورده‌اند؛
جواب: اینکه شیء معدوم بخواهد خودش را به‌وجود آورد، از نظر عقل قابل قبول نیست.
۲. از نیستی و عدم به‌وجود آمده‌اند؛
جواب: نیستی و عدم، یعنی وجودنداشتن، و چیزی که وجود ندارد هرگز نمی‌تواند چیزی را به‌وجود آورد.
۳. همه چیز در عالم خواب و خیال و پوچ است؛
جواب: این نظریه که ادّعا دارد عالَم پوچ است، خود نیز جزئی از عالَم است، پس این نظریه نیز پوچ است.
۴. کس دیگری آن‌ها را به‌وجود آورده است.
این نظر را عقل قبول کرده و هرگز محال نمی‌داند، پس عالم، خالق و سازنده‌ای دارد.
ب) اثبات یگانگی خدا
دلیل عقلی:
این مسئله از دو جهت قابل اثبات است:
۱. لازمۀ وجود دو یا چند خدا، محدودیتِ هر یک از آن‌ها است؛ زیرا وقتی دوئیّت به‌وجود آمد، یک مرز و حدّ بین این دو پدید می‌آید که از تصرفِ یکی بر دیگری جلوگیری می‌کند، پس محدود می‌شود.
۲. لازمۀ دو تا بودن، متفاوت‌بودنِ آن‌هاست، وقتی تفاوت به‌وجود آمد یعنی آن دو شیء متفاوت، دو نوع اراده و تدبیر دارند.
قرآن نیز در سورۀ انبیا به همین حکم عقلی اشاره دارد: «لَوْ كانَ فيهِما آلِهَةٌ إِلاَّ اللَّهُ لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ» سوره انبیاء۲۱، آیه۲۲
دلیل فطری:
معرفتِ قلبی خداوند از توحید جدا نیست، یعنی وقتی خدا اراده کرد خود را را به ما بشناساند، خدای یکتا را به ما شناسانده است، بنابراین با همان شناخت، هم وجود خدا و هم وحدانیت او ثابت می‌شود.
زراره از امام باقر(ع) دربارۀ آیه «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها» سؤال پرسید، «قَالَ: التَّوْحِيدُ»، حضرت فرمودند: خداوند هنگامی که پیمان بر معرفش را از انسان‌ها گرفت، فطرت آن‌ها را بر یگانه‌دانستنِ خدا سرشت.
امالی شیخ طوسی، ص۶۶۰
توحید صفاتی
صفات خداوند بر دو قسم است: صفات ذات و صفات فعل.
صفات ذات صفاتی هستند که عین ذات خداوند بوده و از ذات او جدا نیستند؛ مانند علم و حیات و قدرت. و توحید در صفات ذات یعنی بی‌نظیربودن خدا در صفات ذات و شبیه‌نداشتن.
صفات فعل صفاتی هستند که کارِ خدا هستند و زمانی بوده که این صفات فعل را نداشته و بعداً به‌دست آورده است؛ مانند: رازق و خالق.
توحید صفاتی یعنی بازگشت همۀ صفاتِ ذات پروردگار به حقیقت ذات اوست و علم و قدرت و سایر صفات او چیزی جدا از ذات او نیستند.
توحید افعالی
توحید افعالی یعنی: مؤثّر و فاعل مستقلی غیر از خدا وجود ندارد و خداست که به ما قدرتِ انجام کارها را می‌دهد یا از ما می‌گیرد.
افعالی / تشریعی ؟؟؟ «قُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما لَبِثُوا لَهُ غَيْبُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ أَبْصِرْ بِهِ وَ أَسْمِعْ ما لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا يُشْرِكُ في حُكْمِهِ أَحَداً» سوره کهف۱۸، آیه۲۶
توحید تشریعی
یکی از دلایل توحید تشریعی، توحید ذاتی است، به این بیان که چون خدایِ یگانه، خالق عالَم است پس مالکِ حقیقی عالم اوست و به‌حکم عقل، حقّ قانون‌گذاری متعلّق به مالک و صاحب‌اختیار است.
دلیل دوم: علم خدا؟؟؟
توحید عبادی
توحید عبادی دو بُعد دارد: اول اینکه انسان عبادت‌هایش را فقط برای خدا انجام دهد، دوم اینکه از هیچ‌کس جز خداوند متعال و کسانی که او معیّن کرده است (مثل پیامبران و ائمه) حقّ اطاعت ندارد.
؟؟؟ اطاعت از خدا جزو مفهوم توحید عبادی است؟؟؟
فرق عبادت و اطاعت: اطاعت به معنی پیروی‌کردن و حرف‌شنوی از فرمان کسی است. عبادت به معنی اطاعت همراه با خضوع و خشوع و حالت پرستش برای کسی است.
اگر ما از دستورات ائمه معصومین پیروی می‌کنیم، بدین جهت است که خدا دستور به اطاعت از ایشان داده است: «أَطيعُوا اللَّهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» سوره نساء۴، آیه۵۹
شرک در عبادت با پرستش غیر خدا محقّق می‌شود و شرک در اطاعت، با معصیت الهی و تبعیت از شیطان و هوای نفس تحقّق می‌یابد.
گاهی در قرآن، شرکِ در اطاعت را با تعبیر «شرک» بیان کرده که شرک اصطلاحی منظور نیست: «وَ ما يُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلاَّ وَ هُمْ مُشْرِكُونَ» سوره یوسف۱۲، آیه۱۰۶
امام صادق(ع) در تفسیر این آیه شریفه فرمودند: «شِرْكُ طَاعَةٍ وَ لَيْسَ شِرْكَ عِبَادَةٍ»، منظور، شرکِ در اطاعت و پیروی از دستورات الهی است، نه شرک در عبادت و پرستش پروردگار.
و در روایت دیگر فرمودند: «يُطِيعُ الشَّيْطَانَ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُ فَيُشْرِكُ»، منظور خداوند، بنده‌ای است که ندانسته از شیطان پیروی کرده و در اطاعت برای خدای خود شریک قرار می‌دهد.
الکافي، ج۲، ص۳۹۷
اقسام توحید در نظر وهابیت
وهابیت توحید را به سه قسم تقسیم می‌کند که شیعه این تقسیم را نمی‌پذیرد.؟؟؟
توحید ربوبی که همان توحید افعالی است که همه از جمله مشرکین زمان پیامبر آن را قبول دارند.
توحید اسماء و صفات که همان توحید ذاتی است.
توحید الوهیت که به معنای توحید در عبادت و طلب و قصد است و در این بحث شیعه را مشرک اعلام می‌کنند.
ا‌بن‌عثیمین (از علمای بزرگ وهابی) آیه «رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَيْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ هَلْ تَعْلَمُ لَهُ سَمِيًّا» همان پروردگار آسمان‌ها و زمین، و آنچه میان آن دو قرار دارد! او را پرستش کن و در راه عبادتش شکیبا باش! آیا مثل و مانندی برای او می‌یابی؟!» را اشاره به سه قسم توحید ربوبی و الوهی و اسماء و صفات می‌داند.
وهابیت می‌گوید باید نذر، قربانی، توکل، دعا، کمک‌خواستن، طلب‌حاجت و… فقط برای خداوند باشد و انجامش برای غیر خدا شرک است.
وهابیت به آیه پنجم سوره حمد یعنی «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعينُ» استناد کرده و می‌گویند کمک‌خواستن و یاری‌طلبیدن از غیر خدا شرک است!
درحالی‌که در خود قرآن آیاتی وجود دارد که این باور را نفی می‌کند.
سوره یوسف۱۲، آیه۹۷و۹۸: «قالُوا يا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنَّا كُنَّا خاطِئينَ؛ قالَ سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ». طبق این آیه شریفه، فرزندان حضرت یعقوب(ع) از پدرشان درخواست کردند که او برای ایشان طلبِ مغفرت کند، حضرت یعقوب هم انکار نکرد، بلکه تأیید کرد و فرمود: به‌زودی برایتان استغفار خواهم کرد.
سوره مائده۵، آیه۳۵: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسيلَةَ»
سوره نساء۴، آیه۶۴: «وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ لِيُطاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحيماً»
ناقص ۹۹۱۲۰۳
به طور یقین انسان برای اینکه بتواند خود رابه خدانزدیک کند، اسماءالله راباید در خود درک کندمگر نمی گوییم کسانی هستند که دست پروردگار برزمینند هم در عمل وهم در عقل می‌گنجد به نظر من توحیدالوهیت رد است چون خداوند انسان را جانشین خوددر زمین قرارداده وتمامی ابزار درکی وادراکی را نیز در اختیارش قرار داده والسلام