شهر رمضان، الذی انزل فیه القران، هدی للناس و بینات من الهدی و الفرقان؛ فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و من کان مریضا أو علی سفر، فعده من ایام اخر؛ یرید الله بکم الیسر و لا یرید بکم العسر، و لتکملوا العده و لتکبروا الله علی ما هداکم و لعلکم تشکرون. سوره بقره۲، آیه ۱۸۵

معنی:

ماه رمضان، ماهى که قرآن در آن نازل شده است. (کتابى که) هدایت‌گر مردم همراه با دلایل روشنِ هدایت و وسیله تشخیص حقّ از باطل است؛ پس هر کس از شما که این ماه را دریابد، باید روزه بگیرد. و آن کس که بیمار یا در سفر باشد، روزهاى دیگرى را به همان تعداد روزه بگیرد. خداوند براى شما آسانى می‌خواهد و براى شما دشوارى نمی‌خواهد (این قضاى روزه) براى آن است که شماره مقرّر روزها را تکمیل کنید و خدا را بر اینکه شما را هدایت کرده، به بزرگى یاد کنید، باشد که شکرگزار گردید.

نکات ادبی:

شهر رمضان، خبر مبتدای محذوف؛‌ تلک الایام شهر رمضان.
قیل:‌ شهر مبتدا، الذی خبرش؛ جمله بیان برای ایام معدودات.

نکات بلاغتی:

در آیه ۱۸۳، اصل وجوب روزه را بیان فرمود، و بیان داشت که چیز جدیدی هم نیست، در امم سابق نیز وجود داشته؛
در آیه ۱۸۴، مدت روزه‌گرفتن هم خیلی طولانی نیست، یک تعداد ایام اندک است، علاوه بر اینکه بر مسافر و مریض هم واجب نیست؛
در آیه ۱۸۵، بیان می‌فرماید که مراد از آن روزهای معین، ماه رمضان است.

واژه‌شناسی:

رمضان از ماده «رمض» به معنی سوزاندنی که دود و خاکستر نداشته باشد.
وجه تسمیه این ماه به ماه رمضان، سوختن گناهان.

رمضان، نام خداوند متعال است. لا تقولوا رمضان بل قولوا شهر رمضان فانکم لا تدرون ما رمضان‏.

ماه رمضان، تنها ماهی که نامش در قرآن آمده.

تمام کتاب‌های آسمانی در ماه رمضان نازل شده‌اند.
صحف ابراهیم در شب اول؛ تورات در ششم؛ انجیل در سیزدهم؛ قرآن در بیست و سوم.

پیامبر اکرم در اواخر ماه شعبان، خطبه مفصلی در عظمت ماه رمضان. امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه مناجاتی در وداع با این ماه.

پیام‌ها:

ارزش ماه رمضان به نزول قرآن، ارزش انسان‌ها به مقدار نفوذ قرآن در جان.

وجوب روزه، متوقف بر شهود و رؤیت ماه.
نمونه: این تفسیر بعید است و مراد از شهود، به‌قرینه ما بعد، حضر است.

این یک ماه باید کامل شود. وجوب قضای روزه بر مسافر. و زمان خاصی ندارد، ایاما اخر.
حتی حائض معاف نیست.

عسر و حرج، رافع تکالیف. احکام، مطابق طاقت انسان‌ها. قاعده لا حرج.

توفیق انجام واجبات، از ناحیه خداست. روزه، زمینه‌ساز هدایت و سپاسگذاری.

مباحث تکمیلی

آثار تربیتی و اجتماعی و بهداشتی روزه (+)