سعد و نحس یا همان روزهای خوب و روزهای بد، حقیقت دارد یا خرافات است؟!
باور بسیاری از مردمان ملل مختلف چنین هست که بعضی از روزها و ساعاتِ سال، نیک و خوش‌یُمن بوده و بعضی از روزها و ساعات، نحس و میشوم[۱] هستند.
آیا این باوری است خرافی یا اینکه حقیقتی در ورای آن وجود دارد؟ پاسخ این پرسش را از دیدگاه قرآن و روایات بررسی می‌کنیم.
فهرست مطالب
سعد و نحس در قرآن
آیاتی از قرآن اشارۀ اجمالی به نحس‌بودن ایام دارد.
«إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ ریحاً صَرْصَراً فی یَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ»[۲] ما بر آنها تندبادى سرد در روزى که نحوستش مستمر بود فرستادیم.
«فَأَرْسَلْنا عَلَیْهِمْ ریحاً صَرْصَراً فی أَیَّامٍ نَحِساتٍ لِنُذیقَهُمْ عَذابَ الْخِزْیِ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ لَعَذابُ الْآخِرَهِ أَخْزى وَ هُمْ لا یُنْصَرُونَ»[۳] سرانجام تندبادی شدید و هول‌انگیز و سرد و سخت در روزهایی شوم و پرغبار بر آنها فرستادیم…!
هر دو آیه دربارۀ روزهایی است که بر قوم عاد عذاب نازل شده است.
سعد ونحس در روایات
روایات نیز فی‌الجمله به مسئلۀ سعد و نحس و نحوست بعضی از ایام و ساعات اشاره دارد.
امام صادق(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «هرکس در هنگامی که قمر در عقرب باشد مسافرت یا ازدواج نماید، خیری نمی‌بیند».[۴]
البته در مقابل، روایاتی داریم که نحس‌بودن ایام توسط ائمه کاملاً ردّ شده است.
یکی از یاران امام هادی(علیه‌السلام) می‌گوید: «خدمت حضرت رسیدم، درحالی‌که در مسیر راه انگشتم مجروح شده بود، سواری از کنارم گذشت و به شانۀ من صدمه زده بود، در وسط جمعیت گرفتار شده و لباسم را پاره کرده بودند. گفتم: خدا مرا از شرّ تو ای روز حفظ کند، عجب روز شومی هستی! امام فرمود: با ما ارتباط داری و چنین می‌گویی؟! آیا روز را گناهکار می‌شماری؟
آن مرد می‌گوید: از شنیدن این سخن به‌هوش آمدم و به خطای خود پی بردم. عرض کردم: مولای من، استغفار می‌کنم و از خدا آمرزش می‌طلبم. حضرت افزود: روزها چه گناهی دارند که شما آنها را شوم می‌دانید، درحالی‌که کیفر اعمال شما در این روزها دامانتان را گرفته است؟ شوم‌دانستن ایام فایده‌ای ندارد. خداوند شما را مجازات می‌کند به مذمت‌کردن چیزی که نکوهش ندارد. آیا نمی‌دانی که خداوند ثواب و عقاب می‌دهد و جزای اعمال را در این سرا و سرای دیگر خواهد داد؟ سپس افزود دیگر این عمل را تکرار مکن…».[۵]
نمایه: سعدونحس
جمع‌بندی
در جمع‌بندی این مطالب می‌توان چنین گفت:
آیات مبارکاتی که نحوست را به ایام نسبت داده، با توجه به اتفاق میشومی است که در آن به‌وقوع پیوسته که همان نزول بلای الهی بوده است و صراحت در نحس‌بودنِ خود آن روزها ندارد. ایام مانند الفاظی هستند که معانی آن الفاظ، زشتی و زیبایی آن را رقم می‌زند.
همان‌طور که بعضى از الفاظ رکیک، از معانى خود کسب قباحت و رکاکت کرده و بعضى از الفاظ (مانند: اللّه) از معناى خود کسب تقدّس نموده‌اند، سعادت و نحوستِ ایّام نیز به‌اعتبار حوادثى است که در آنها رخ داده است و دستورهاى دینى در آن ایّام را نیز باید به‌دلیل وقوع آن حوادث دانست.
اما روایات مثبتۀ نحوست ایام، با توجه به روایات نافیۀ نحوست (که افراد و اعمالشان را تنها عامل در وقوع حوادث و رقم‌خوردن سرنوشت می‌داند) را چنین می‌توان توجیه کرد که: گرچه اثراتی برای زمان و نیز کواکب (همچون ایام قمر در عقرب یا چهارشنبه آخر ماه و…) در زندگی بشر وجود دارد؛ ولی انسان می‌تواند این مقتضی نحوست را با تدبیر خویش مدیریت نموده و از آفات آن در امان بماند. اقداماتی همچون پرداخت صدقه، تلاوت قرآن و توکل بر خدای متعال و توسل بر ذوات مقدسۀ معصومین(صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین).
اما اگر کسی عزم و اراده کافی در دفع این شرور را ندارد، بهتر است از اقدام به کارهای اساسی در این ایام بپرهیزد. به سه روایت از معصومین در تأیید این نتیجه‌گیری دقت بفرمایید:
رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: هرکس بر خدا توکل کند و هیچ‌گاه ملاحظۀ سعادت و نحوست روزها را ننماید، خداوند او را یاری خواهد کرد و عهده‌دار او خواهد شد، به‌ویژه اینکه صدقه نیز بپردازد؛ زیرا صدقه نحوست را از بین می‌برد.
ملاحظه بفرمایید که پیامبر خدا، اصل وجود سعد و نحس را ردّ نکرده‌اند؛ ولی برای مقابله با آن راهکار ارائه فرموده‌اند.
هنگامی که امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام)، عازم جنگ با خوارج بود، منجّمی به‌نام سافربن‌عفیف الازدی (برادر اشعث‌بن‌قیس) به آن حضرت گفت: «لا تحاربهم الیوم؛ فان القمر فی العقرب، فقال: قمرنا أم قمرهم؟» یعنی: امروز برای جنگ اقدام نکنید؛ زیرا قمر در عقرب است!
ببینید: شرح خطبه ۷۹ نهج البلاغه
دسته: نجوم
حضرت در پاسخی متقن و اعجازآمیز فرمود: آیا قمر ما در عقرب است یا قمر آنها؟ یعنی قمرِ ما و دشمنان ما مشترک است، حال قمر در عقرب به ضرر ماست یا ایشان و شکست متوجه ما خواهد بود یا متوجه دشمن یا هر دو؟! سپس حضرت، برای اینکه این سخن به تضعیف روحیۀ اصحاب و سربازان اسلام نیانجامد و از آنان کاملاً رفع ابهام نماید، رو به سوی منجّم کرد و پرسید: «آیا می‌دانی در شکم این حیوان چیست؟ نر است یا ماده؟ گفت: اگر حساب کنم می‌دانم. فرمود: هرکه این سخن تو را باور کند، قرآن را دروغ شمرده است که می‌فرماید: به‌راستی نزد خدا است علم به ساعت، و او باران فرو بارد و بداند که در رحم چیست. کسی نمی‌داند که فردا چه پیش آید و نمی‌دانی که در کدام سرزمینی می‌میرد…! ای منجم، ما تو را تکذیب می‌کنیم و در همان ساعتی که ما را باز می‌داری حرکت می‌کنیم.
سپس دستور داد که ای رزمندگان، «سیروا علی اسم الله» به‌نام خدا، قدم رو! و در همان صحنه سفارش کرد که: «ایها الناس، ایاکم و تعلّم النجوم، الّا ما یهتدی به فی برّ أو بحر؛ فانها تدعوا الی الکهانه…»، یعنی: «ای مردم، از فراگرفتن علم نجوم (خبرهای غیبی و پیش‌گویی به‌وسیله ستارگان) بر حذر باشید، جز آن مقدار که در دریاها و خشکی‌ها شما را هدایت کند، چه اینکه نجوم به‌سوی کهانت دعوت کند.
پس زمانی که آن حضرت، پیروزمندانه از جنگ فراغت یافت، خدا را حمد و سپاس کرد و فرمود: «اگر در ساعتی که منجم به ما پیشنهاد می‌کرد حرکت می‌کردیم، اشخاص نادان می‌گفتند: در زمانی که منجم گفته بود حرکت کردند، و در نتیجه به پیروزی رسیدند.»[۶]
یکی از دوستان امام حسن عسکری(علیه‌السلام) روز سه‌شنبه خدمت حضرت رسید. امام فرمود: دیروز تو را ندیدم؟ عرض کرد: دوشنبه بود و من در این روز حرکت را ناخوش داشتم.
امام فرمود: کسی که دوست دارد از شرّ روز دوشنبه در امان بماند، در اولین رکعت نماز صبح سوره «هل اتی» بخواند. سپس آیه‌ای از سوره «هل اتی» (که تناسب با رفع شرّ دارد) تلاوت فرمود: «فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِكَ الْيَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً» خداوند نیکان را از شر روز رستاخیز نگاه می‌دارد. او به آنها خرمی و طراوت ظاهر و خوشحالی درون عطا می‌کند.[۷]
بدین ترتیب، دین مبین اسلام مردم را از افتادن در ورطۀ کهانت و افراط‌گری در زمینه سعد و نحس باز داشته؛ اما اثرات فی‌الجمله آن را نیز منکر نشده است.
و آخر دعوانا أن الحمد لله ربّ العالمین
[۱]. مَیشوم: نامبارک و ناخجسته و نافرجام. دهخدا
[۲]. سورۀ قمر۵۴، آیه۱۹
[۳]. سورۀ فصلت۴۱، آیه۱۶
[۴]. الکافی، ج۸، ص۲۵۷
[۵]. «مَا ذَنْبُ الْأَیامِ حَتَّی صِرْتُمْ تَتَشَأَّمُونَ بِهَا إِذَا جُوزِیتُمْ بِأَعْمَالِکمْ فِیهَا… قَالَ: وَ اللَّهِ مَا ینْفَعُکمْ وَ لَکنَّ اللَّهَ یعَاقِبُکمْ بِذَمِّهَا عَلَی مَا لَا ذَمَّ عَلَیهَا فِیهِ، أَ مَا عَلِمْتَ یا حَسَنُ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْمُثِیبُ وَ الْمُعَاقِبُ وَ الْمُجَازِی بِالْأَعْمَالِ عَاجِلًا وَ آجِلًا؟» بحار الانوار، ج۵۶، ص۲، ح۵و۶
[۶]. الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۴۰۴
[۷]. «مَنْ أَحَبَّ أَنْ یَقِیَهُ اللَّهُ شَرَّ یَوْمِ الْإِثْنَیْنِ، فَلْیَقْرَأْ فِی أَوَّلِ رَکْعَهٍ مِنْ صَلَاهِ الْغَدَاهِ هَلْ أَتى عَلَى الْإِنْسانِ؛ ثُمَّ قَرَأَ أَبُو الْحَسَنِ: فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَهً وَ سُرُوراً» بحار الانوار، ج۵۶، ص۳۹، ح۷
مسلم محسن‌زاده و…
یه ذره بیشتر توضیح بدید.
باسلام و خسته نباشید ببخشید نرم افزاری به عنوان قمر درعقرب ۹۸ با نام درر؛ در بازار منتشر شده. که گویا سارنده اش شما هستید .. از شما میخواهم که سال ۹۹ را هم طراحی کنید..
خییییییییلی برنامه خوبی هستش…..
باتشکر فراوان.