یکی از موضوعاتی که آیات و روایات فراوانی را به خود اختصاص داده است، مسئلۀ ذکر و یاد خداوند متعال است! در این نویسه از سایت درر که به‌مرور تکمیل می‌شود، به این موضوع پرداخته‌ایم.
فهرست مطالب
اهمیت ذکر
«الَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» رعد۱۳، آیه۲۸
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ» منافقون۶۳، آیه۹
ذکر کثیر
«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثيراً» احزاب۳۳، آیه۴۱
امام صادق(ع): «تَسْبِيحُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ ع مِنَ الذِّكْرِ الْكَثِيرِ الَّذِي قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً»
امیرالمؤمنین(ع): «الْمُؤْمِنُ دَائِمُ الذِّكْرِ كَثِيرُ الْفِكْرِ عَلَى النَّعْمَاءِ شَاكِرٌ وَ فِي الْبَلَاءِ صَابِرٌ»
دعای کمیل: «…أَسْأَلُكَ بِحَقِّكَ وَ قُدْسِكَ وَ أَعْظَمِ صِفَاتِكَ وَ أَسْمَائِكَ أَنْ تَجْعَلَ أَوْقَاتِي مِنَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ بِذِكْرِكَ مَعْمُورَةً وَ بِخِدْمَتِكَ مَوْصُولَةً وَ أَعْمَالِي عِنْدَكَ مَقْبُولَةً…»
ذکر الله علی کلّ حال
نبی اکرم: موسی‌بن‌عمران در مناجاتش با پروردگار عرضه داشت: «يَا رَبِّ أَ بَعِيدٌ أَنْتَ مِنِّي فَأُنَادِيَكَ، أَمْ قَرِيبٌ فَأُنَاجِيَكَ؟»، خدایا آیا از من دوری که ندایت کنم یا نزدیک من هستی که با تو نجوا کنم؟ خداوند وحی کرد: «أَنَا جَلِيسُ مَنْ ذَكَرَنِي». من همنشین کسی هستم که مرا یاد کند.
پس موسی علیه‌السلام عرض کرد: يَا رَبِّ إِنِّي أَكُونُ فِي حَالٍ أُجِلُّكَ أَنْ أَذْكُرَكَ فِيهَا! گاهی در حالتی هستم که شرم دارم ذکر تو را گویم. خداوند فرمود: يَا مُوسَى اذْكُرْنِي عَلَى كُلِّ حَالٍ، در همه حال به یاد من باش.
امام باقر ع به محمدبن‌مسلم فرمودند: يَا مُحَمَّدَ بْنَ مُسْلِمٍ لَا تَدَعَنَّ ذِكْرَ اللَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ لَوْ سَمِعْتَ الْمُنَادِيَ يُنَادِي بِالْأَذَانِ وَ أَنْتَ عَلَى الْخَلَاءِ فَاذْكُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قُلْ كَمَا يَقُولُ الْمُؤَذِّنُ.
نبی اکرم ص: وَ أَكْثِرُوا ذِكْرَ اللَّهِ مَا اسْتَطَعْتُمْ فِي كُلِّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ فَإِنَّ اللَّهَ أَمَرَ بِكَثْرَةِ الذِّكْرِ لَهُ وَ اللَّهُ ذَاكِرٌ مَنْ ذَكَرَهُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ.
نبی اکرم ص در ضمن وصیتی به معاذبن‌جبل فرمودند: وَ اذْكُرِ اللَّهَ عِنْدَ كُلِّ شَجَرٍ وَ مَدَرٍ وَ بِالْأَسْحَارِ وَ عَلَى كُلِّ حَالٍ يَذْكُرْكَ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذَاكِرٌ مَنْ ذَكَرَهُ.
امیرالمؤمنین در وصیت هنگام شهادتشان به امام مجتبی ع فرمودند: كُنْ لِلَّهِ ذَاكِراً عَلَى كُلِّ حَالٍ.
آثار و ثمرات ذکر
«فَاذْكُرُوني أَذْكُرْكُمْ وَ اشْكُرُوا لي وَ لا تَكْفُرُونِ» بقره۲، آیه۱۵۲
امام سجاد(ع) در انتهای مناجات الذاکرین می‌فرماید: «إِلَهِي أَنْتَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلًا» وَ قُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ: «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ» فَأَمَرْتَنَا بِذِكْرِكَ وَ وَعَدْتَنَا عَلَيْهِ أَنْ تَذْكُرَنَا تَشْرِيفاً لَنَا وَ تَفْخِيماً وَ إِعْظَاماً وَ هَا نَحْنُ ذَاكِرُوكَ كَمَا أَمَرْتَنَا فَأَنْجِزْ لَنَا مَا وَعَدْتَنَا يَا ذَاكِرَ الذَّاكِرِينَ وَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»
همنشین خدا
چنانچه فرمود: انا جلیس من ذکرنی که در روایت حضرت موسی گذشت.
ولایت الهی
ولایت الهی: حدیث قدسی: «أَيُّمَا عَبْدٍ اطَّلَعْتُ عَلَى قَلْبِهِ فَرَأَيْتُ الْغَالِبَ عَلَيْهِ التَّمَسُّكَ بِذِكْرِي تَوَلَّيْتُ سِيَاسَتَهُ وَ كُنْتُ جَلِيسَهُ وَ مُحَادِثَهُ وَ أَنِيسَهُ»
حیات و نورانیت و شفای قلب
حیات قلب: «مَنْ ذَكَرَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَحْيَا اللَّهُ قَلْبَهُ وَ نَوَّرَ عَقْلَهُ وَ لُبَّهُ»
نورانیت قلب: «الذِّكْرُ نُورٌ وَ رُشْدٌ؛ النِّسْيَانُ ظُلْمَةٌ وَ فَقْدٌ»
شفای قلب: «عَلَيْكُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ فَإِنَّهُ شِفَاءٌ وَ إِيَّاكُمْ وَ ذِكْرَ النَّاسِ فَإِنَّهُ دَاءٌ»
اطمینان قلب
«الَّذينَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» رعد۱۳، آیه۲۸
رهایی از نفاق
«إِنَّ الْمُنافِقينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَليلاً» نساء۴، آیه۱۴۲
رسول خدا(ص): «مَنْ أَكْثَرَ ذِكْرَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ مَنْ ذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً كُتِبَتْ لَهُ بَرَاءَتَانِ: بَرَاءَةٌ مِنَ النَّارِ وَ بَرَاءَةٌ مِنَ النِّفَاقِ»
اثرات اعراض از ذکر
فشار و تنگنای زندگی و نابینا محشورشدن
«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْري فَإِنَّ لَهُ مَعيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمی؛ قالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَني أَعْمى وَ قَدْ كُنْتُ بَصيراً؛ قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسی» طه۲۰، ۱۲۴-۱۲۶
چون کسی که خدا را فراموش کند رو به دنیا خواهد آورد و تمام تلاشش را در مسیر اصلاح و توسعه معیشت به‌کار می‌برد و خود را در همّ و غمّ و اضطراب و ترس از شکست و حسادت و دشمنی و مرگ و مرض فرو می‌برد.
همراه‌شدن شیطان
«وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرينٌ» زخرف۴۳، آیه۳۶
و هر كس از ياد خداى رحمان (در اثر اشتغال به شهوات) چشم بپوشد (و كوردل شود) براى او شيطانى می‌گماريم، كه همواره (براى وسوسه و گمراهى) يار و قرين باشد. قرین: مصاحب لا یفارق.
موجب ذکر خداوند
موارد تأکید بر ذکر
ورود به بازار: امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «أَكْثِرُوا ذِكْرَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا دَخَلْتُمُ الْأَسْوَاقَ وَ عِنْدَ اشْتِغَالِ النَّاسِ فَإِنَّهُ كَفَّارَةٌ لِلذُّنُوبِ وَ زِيَادَةٌ فِي الْحَسَنَاتِ وَ لَا تُكْتَبُوا فِي الْغَافِلِينَ»
خرید و فروش: «رِجالٌ لا تُلْهيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ…» نور۲۴، آیه۳۷
هنگام غضب: پیامبر فرمود: خداوند به یکی از انبیاء وحی کرد: «يَا ابْنَ آدَمَ اذْكُرْنِي عِنْدَ غَضَبِكَ أَذْكُرْكَ عِنْدَ غَضَبِي فَلَا أَمْحَقْكَ فِيمَنْ أَمْحَقُ»
در خلوت: در تورات نوشته شده: «…وَ اذْكُرْنِي فِي خَلَوَاتِكَ وَ عِنْدَ سُرُورِ لَذَّتِكَ أَذْكُرْكَ عِنْدَ غَفَلَاتِكَ…»
انتخاب جلیس: حواریون از حضرت عیسی(ع) پرسیدند: «يَا رُوحَ اللَّهِ مَنْ نُجَالِسُ؟» فرمود: «مَنْ يُذَكِّرُكُمُ اللَّهَ رُؤْيَتُهُ وَ يَزِيدُ فِي عِلْمِكُمْ مَنْطِقُهُ وَ يُرَغِّبُكُمْ فِي الْآخِرَةِ عَمَلُهُ»
موانع ذکر
اموال و اولاد: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ» منافقون۶۳، آیه۹
شیطان: «إِنَّما يُريدُ الشَّيْطانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِي الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ» مائده۵، آیه۹۱
ذکر مردم: امیرالمؤمنین(ع) فرمود: «مَنِ اشْتَغَلَ بِذِكْرِ النَّاسِ قَطَعَهُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ عَنْ ذِكْرِهِ»
۰ دیدگاه