صلوات با «و آله» یا بدون «و آله»
بنابر برخی از روایات شیعه و سنی صلوات بدون قید «و آله» صلوات ابتر و دم‌بریده و ناقص است و صلواتی کامل است که شامل درود بر آل پیامبر نیز باشد.
حضرت رسول فرمودند: «لا تصلّوا علیّ الصلاه البتراء»، بر من صلوات بتراء نفرستید، پرسیدند: منظورتان از صلوات بتراء چیست؟ فرمودند: هنگام صلوات، فقط بر من صلوات نفرستید بلکه آل مرا نیز اضافه کنید.
در روایات شیعه نیز آمده که امام صادق(ع) فرمود: روزی پدرم امام باقر(ع) مردی را دید که به پردۀ کعبه آویخته و می‌گوید: «اللهم صلّ علی محمد»! حضرت به او فرمودند:
«یَا عَبْدَ اللَّهِ، لَا تَبْتُرْهَا لَا تَظْلِمْنَا حَقَّنَا، قُلِ: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ»
ای بندۀ خدا، صلوات را ابتر نکن! در حقّ ما اهل بیت ظلم مکن! این‌گونه بگو: بارالها بر محمد و اهل بیت او درود فرست.
صلوات با «و سلم» یا بدون «و سلم»
چندی پیش آقایی در نوشتاری مطالبی مبنی بر نادرست‌بودنِ تعبیر «و سلّم» نوشته بود که نظرتان را به برداشتی آزاد از کلام ایشان را جلب می‌کنم:
«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ، یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً»
همانا پروردگار و فرشتگان بر پیامبر درود می‌فرستند، ای مؤمنان بر او درود فرستید و کاملاً تسلیم باشید. احزاب۳۳، آیه۵۶
واژۀ «سلّموا» در این آیۀ شریفه به‌معنای تسلیم‌شدن است، نه سلام‌کردن؛ اما اهل‌تسنن این آیه را پایۀ صلوات‌فرستادن قرار داده و این‌گونه صلوات می‌فرستند: «اللهمّ صلّ علی محمد و سلّم» یا «صلی الله علیه و سلم».
لکن این برداشت و این شیوه صلوات و درود اشتباه است؛ چراکه:
- اولاً معنای سلّم، تسلیم شو می‌باشد، نه سلام بفرست؛
- ثانیاً صدر آیه فقط سخن از صلواتِ خدا و رسول به‌میان آمده (فرموده: یصلّون) و حرفی از سلام مطرح نیست (نفرموده: یصلّون و یسلّمون).
بعد ایشان به اهمیت و روایات بحث تسلیم اشاره کرده است؛ مانند:
«…و سلّم لنا اهل البیت…»، «…فعلیکم بالتسلیم…»، «…لا یصاب الا بالتسلیم…»، «…صابرون مسلمون…»، «…نجا المسلمون…»، «…سلّموا لنا و ردّوا الامر الینا…».
سپس نتیجه‌گیری کرده است: مخالفان اهل بیت برای دورکردن مردم از مفهوم ضرورت تسلیم و اطاعت، این آیه را تحریف معنوی کردند و به‌معنای سلام‌کردن گرفتند و با اصرار در نوشتار و گفتار «و سلّم» را وارد کردند.
با این کار (یعنی امر به سلام‌کردن به‌جای امر به تسلیم‌شدن) وجوب اطاعت از آن حضرت را پنهان کردند؛ زیرا به‌شهادت روایات فراوان، پیروان اسلام اموی می‌کوشند مقام رسول الله را پایین آورده و جایگاه خلفا را بالا ببرند.
پس بهتر است تعبیر «و سلّم» را بعد از صلوات نیاوریم، همان‌گونه که بسیاری از علمای شیعه متوجه این معنا شدند و از گفتن و نوشتن آن پرهیز می‌کردند.
نقد و نظر
بنده عرض می‌کنم گرچه در تحریف و تبدیل و جعل و انحرافات گستردۀ اهل‌تسنن شکّی نیست؛ اما ظاهراً این ایراد وارد نیست؛ زیرا مادۀ «س.ل.م» وقتی به باب تفعیل برده می‌شود، به‌معنای سلامتی و سلام‌کردن و تسلیم‌شدن به‌کار می‌رود.
جالب اینکه در روایات و ادعیه و زیارات نیز در موارد بسیاری به معنای سلام و در ادامۀ صلوات ذکر شده که به برخی از آنها اشاره می‌کنم:
در فقه الرضا(علیه‌السلام) نقل شده که شب عید فطر بعد از نماز مغرب به سجده برو و بگو:
«یَا ذَا الطَّوْلِ وَ یَا ذَا الْجُودِ وَ یَا ذَا الْحَوْلِ یَا مُصْطَفِیَ مُحَمَّدٍ وَ نَاصِرَهُ صَلِّ یَا اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلَى آلِهِ وَ سَلِّمْ وَ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ نَسِیتُهُ وَ هُوَ عِنْدَکَ فِی کِتَابٍ مُبِینٍ»
در آداب ورود به مسجد الحرام وارد شده:
«…اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ وَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِکَ وَ عَلَى أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ وَ سَلِّمْ عَلَیْهِمْ…»
در ضمن خطبه‌ای از امیرالمؤمنین آمده:
«…اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ بَارِکْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَحَنَّنْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ تَرَحَّمْتَ وَ تَحَنَّنْتَ وَ سَلَّمْتَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَ آلِ إِبْرَاهِیمَ إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ…»
در زیارت قبر رسول الله نیز می‌خوانیم:
«…اللَّهُمَّ سَلِّمْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ کَمَا سَلَّمْتَ عَلى نُوحٍ فِی الْعالَمِینَ…»
در آداب برداشتن تربت قبر امام حسین(علیه‌السلام) نیز این دعا وارد شده:
«…صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ سَلِّمْ وَ انْفَعْنِی بِهَ…»
در زیارت حضرت صدیقه طاهره(سلام‌الله‌علیها) می‌خوانیم:
«…اللَّهُمَّ صَلِّ وَ سَلِّمْ عَلَى عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ…»
گرچه برخی ادعای جعلی‌بودن و نسخه‌بدل بودن تعبیر «سلّم» را در این عبارات دارند!
نتیجه اینکه استفاده از عبارت «و سلّم» در ادامۀ صلوات بر پیامبر و آل ایشان، به صورت «اللهم صلّ علی ممد و آل محمد و سَلِّمْ علیهم» یا «صلّی الله علیه و آله و سَلَّمَ» مانعی ندارد. و الله العالم
۰ دیدگاه