شناخت شخصیت کمیل

جناب کمیل بن زیاد نخعی از قبیله «نخع» یمن بود.

دانشمندان و علمای بزرگ شیعه و سنی، کمیل را به قوت ایمان و قدرت روح و اندیشه پاک و خلوص نیت و متخلق به اخلاق حمیده و آراسته به اعمال شایسته ستوده‌اند! بزرگان هر دو مسلک بر عدالت و جلالت و عظمت و کرامت او اتفاق نظر دارند.

کمیل از خواصّ و بزرگان اصحاب امیرالمؤمنین و حضرت مجتبی علیهماالسلام بود. (مستدرکات علم الرجال، ج۶، ص۳۱۴)

کمیل از بهترین شیعیان و عاشقان و محبّان و علاقه‌مندان به امیرالمؤمنین بوده است (بحار الانوار، ج۳۳، ص۳۹۹)

امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) کمیل را یکی از ده نفر یاران مورد اطمینانش به حساب آورده است. (رسائل سید مرتضی)

مسائل و سفارشات و وصایایی که امیرالمؤمنین به کمیل داشته از ایمان عظیم و معرفت فوق‌العاده کمیل حکایت دارد.

اهل‌سنت که هیچ‌گاه به‌خاطر دوری از حق و عدالت و انصاف و مروّت نظر مثبتی نسبت به پیروان اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام نداشتند، کمیل را در همه امور مورد اطمینان معرفی کرده‌اند (مستدرکات علم الرجال، ج۶، ص۳۱۴)

عرفا و صاحب‌دلان و اهل سیروسلوک و مشتاقان لقای محبوب، کمیل را صاحب سرّ امیرالمؤمنین و خزانه معارف معنوی مولی الموحدین می‌شناسند.

کمیل، هجده سال روزگار نورانی و عصر بابرکت پیامبر بزرگ اسلام را دریافت و از انوار ملکوتی مقام نبوّت بهره‌مند شد.

کمیل، انسان بزرگوار، و موجودی شریف و پاک است، که به‌خاطر لیاقتش به دست حجاج‌بن‌یوسف ثقفی به شرف شهادت نایل آمد، شهادتی که محبوبش علی(علیه‌السلام) از وقوعش به او خبر داد.

حجاج‌بن‌یوسف خون‌خوار، زمانی که از جانب حاکم ستمگر اموی والی عراق شد، به جستجوی کمیل برخاست تا او را به جرم محبت اهل‌بیت علیهم‌السلام و به گناه شیعه‌بودن (که در فرهنگ بنی‌امیه بالاترین گناه بود) به قتل برساند.

کمیل خود را از حجاج پنهان داشت، حجاج حقوق منسوبان و اقوام کمیل را از بیت‌المال قطع کرد، زمانی که کمیل از قطع حقوق اقوامش آگاه شد گفت: «از عمر من چیزی نمانده، شایسته نیست وجود من سبب قطع رزق و روزی گروهی شود»! پس از محلّ و مرکزی که پنهان بود در آمد و نزد حجاج رفت، حجاج گفت: برای به کیفر رساندنت در جستجوی تو بودم.

کمیل گفت: آنچه از دستت بر آید انجام ده، از عمر من جز زمانی اندک نمانده، بازگشت من و تو به زودی به سوی خداست، مولای من به من خبر داده قاتل من تویی!

آنگاه حجاج فرمان داد تا سر مقدس آن مرد الهی و چهره ملکوتی را درحالی‌که در سن نود سالگی قرار داشت از بدن جدا کردند. مرقد مطهر او در منطقه ثویّه بین نجف و کوفه معروف خاص و عام و زیارتگاه اهل دل است.

معرفی دعای کمیل

دعای کمیل یا همان دعای خضر، در منابع معتبر ذکر شده است و آن را امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) به یکی از خواص اصحاب خود، «کمیل بن زیاد» تعلیم فرموده و مشهور است که فرشته وحی «جبرئیل» آن را به «خضر» علیه‌السلام آموخت.

علامه مجلسی، دعای کمیل را بهترین دعا دانسته است. این دعا در شب جمعه و در شب نیمه شعبان خوانده می‌شود و برای کفایت از شر دشمنان و گشایش روزی و آمرزش گناهان فواید زیادی دارد.

کمیل می‌گوید: وقتی که حضرت به منزل خود رفتند، وقت شب به خدمت آن بزرگوار رسیدم. حضرت فرمودند: برای چه کاری آمدی؟

عرض کردم: به طلب دعای خضر آمده‌ام.

امیرالمومنین فرمود: ای کمیل، اگر این دعا را حفظ کردی هر شب جمعه یا در هر ماه یا سالی یکبار یا لااقل در تمام عمر یک مرتبه بخوان تا امور تو کفایت شود، خداوند تو را یاری کند، روزی تو زیاد شود و البته از مغفرت هم محروم نمی‌شوی.

ای کمیل، مدتی که تو با ما مصاحب هستی، موجب شده که تو را به چنین نعمت و کرامتی سرافراز نمایم.

ای کمیل بنویس: اللهم انی اسئلک برحمتک… و ادامه دعا.

بزرگان جایگاه دعای کمیل را در میان همه دعاها چون جایگاه انسان در میان همه موجودات می‌دانند، چنانکه انسان را اشرف خلایق به حساب می‌آورند، دعای کمیل را هم اشرف همۀ دعاها می‌شمارند و از آن به «انسان الادعیه» تعبیر می‌کنند.

بهتر است این دعا در شب جمعه رو به قبله، با بدنى فروتن، چشمى اشكبار و صدايى محزون قرائت شود.