از جمله آفاتی که در بعضی نقاط زمانی و مکانی در جامعه بسیار دیده میشود اظهارنظرهای غیرعالمانه است.
از نظر قرآن کریم این رفتار اثرات بد و مخربی بر خود فرد و همچنین جامعه دارد و عامل ظلالت و گمراهی و سوء عاقبت دانسته شده است و از اینگونه اظهارنظرها و حتی تاملها بهشدت نهی شده است.
بعضی که در مسائل دینی هم اظهار نظر میکنند گمانهزنیهای بیجا و جاهلانه آنها با عنوان بحث و مجادله با خداوند متعال معرفی شده است:
* «وَمِنَ النَّاسِ مَن یُجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا کِتَابٍ مُّنِیرٍ» لقمان : ۲۰. برخی مردم بدون هیچ گونه آگاهی و برهان و استدلالی حتی با خدا نیز به بحث و مجادله می پردازند.
* «فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِیمَا لَیْسَ لَکُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ» آل عمران : ۶۶ . چرا با خداوند به مجادله می پردازید در حالیکه جاهلید و هیچ علمی ندارید و تنها خداست که عالم مطلق است.
** آیات فراوانی نیز کسانی را که تنها از گمان بی جای خود تبعیت کرده اند سرزنش کرده و سرانجام شومشان را نتیجه این رفتار آنها دانسته است:
* «وَمَا لَهُم بِذَلِکَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ» جاثیه: ۲۴ . جهنمیان نسبت به اعمالشان علم نداشتند بلکه آنها تنها از گمان خود تبعیت کرده بودند.
«إِن یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ یَخْرُصُونَ» یونس: ۶۶: مشرکین تنها به گمان خود تکیه کرده و گمانه زنی میکنند
* «إِن تَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ أَنتُمْ إَلاَّ تَخْرُصُونَ» انعام: ۱۴۸. شما مشرکین فقط به گمان خود تکیه کردید…
* «أَکْثَرَ مَن فِی الأَرْضِ …إِن یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلاَّ یَخْرُصُونَ» انعام: ۱۱۶. بیشتر مردم زمین فقط به گمان خود تکیه می کنند.
* «وَمَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ » نجم: ۲۸: جهنمیان تنها به گمان خود تکیه می کنند
* «إِن یَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنفُسُ»: نجم : ۲۳: بت پرستان تنها به گمان خود تکیه و از هوای نفس خود پیروی کردند.
* «وَمَا یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا» . یونس: ۳۶: بیشتر مشرکین تنها به گمان خود تکیه کردند.
نمونه هایی نیز از گمانه زنی های بی جا و سخن گفتن و نظردادن های جاهلانه در قرآن وجود دارد:
* «…الَّذِینَ قَالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَدًا*مَّا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ وَلَا لِآبَائِهِمْ کَبُرَتْ کَلِمَهً تَخْرُجُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ إِن یَقُولُونَ إِلَّا کَذِبًا» : کهف : ۴ و ۵ . کسانی که گفتند خدا فرزند دارد تنها از روی گمان خود سخن گفته اند و هیچ برایشان مهم نبود که چه دروغ بزرگی از دهانشان خارج می شود.
* «وَإِنَّ الَّذِینَ اخْتَلَفُواْ فِیهِ لَفِی شَکٍّ مِّنْهُ مَا لَهُم بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّبَاعَ الظَّنِّ» : نساء : ۱۵۷ : آنانکه گمان می کنند مسیح کشته شده است تنها به گمان خود تکیه کرده اند والا همچنان در شک هستند و جاهلانه حرف میزنند.
از نظر قرآن کریم ظن و گمان برای سخن گفتن کافی نیست و به همین جهت از پیروی ظن نهی می کند:
* «اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ» حجرات: ۱۲. از گمان دور کنید که بسیاری از گمانها گناه است.
* «إَنَّ الظَّنَّ لاَ یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا» : یونس: ۳۶. گمان هرگز کسی را حتی ذره ای به حق نمی رساند.
* «وَإِنَّ الظَّنَّ لَا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا» : نجم : ۲۸ : گمان هرگز کسی را حتی ذره ای به حق نمی رساند.
عصاره تمام آیات مذکور همین جمله است که می فرماید:
* «وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا» اسراء : ۳۶. در مورد مسائل ندانسته حتی تامل هم جایز نیست چه رسد به سخن گفتن، چرا که حتی گوش و چشم و حتی قلب از آنچه در آنها می گذرد بازخواست خواهند شد.
شاید در روزهای فعلی، نیاز ما به حرف نزدن در مورد مسائلی که بیشترمان از آنها و مسائل پشت پرده آن آگاهی نداریم، بیشتر از همیشه باشد.
و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا.
منبع: tafsier.blogfa.com
۰ دیدگاه