عدالت اجتماعی
بیشترین درگیری پیامبران الهی بر سر اجرای عدالت بوده است، و الا صرف اعتقاد به مبانی دینی مادامی که در حرکات اجتماعی دخیل نباشد و برنامه‌های اقتصادی را کنترل ننماید، ستیزی را در پی نخواهد داشت.
همه مخالفین و گردن‌کشان، بیم از محدودیت در راه‌های درآمد و اجرای عدالت در امور مالی را داشته‌اند. و اساس اسلام، تبیین سنت عدل است. و در روایات ظهور، تأکید فراوانی روی مسئله عدالت جهانی و عدالت‌گستری شده است، زیرا مایه اصلی ایجاد جامعه توحیدی است.
«لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»
«إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إیتاءِ ذِی الْقُرْبى»
مراد از عدل در این امر، عدل شرعی است، در مقابل عدل عقلی که حاکم به درک آن، عقل است؛ مانند احسان به محسن.
قسط: مربوط به حقوق دیگران؛ مانند: معاملات، قضاوت، شهادت و…
عدل: حقوق خود و دیگران. مکیال المکارم
اسماعیل بن مسلم مىگوید: مردى نزد امام جعفر صادق علیه‌السلام آمد، و من آنجا بودم. به عنوان سؤال، این دو آیه را خواند، یابن رسول الله، «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ، وَ إِیتاءِ ذِی الْقُرْبى، وَ یَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغْیِ، یَعِظُکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ». و نیز فرموده: «وَ قَضى رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ» (اینها یعنى چه؟ اگر محور امر الهی عدل و احسان است، پس چرا دستور به عبادت داده است؟)، حضرت فرمود: نعم، لیس للَّه فی عباده أمر إلّا العدل و الإحسان. فالدّعاء من اللَّه عامّ و الهدى خاصّ. دعوت الهى از سوى خدا عام است و پذیرش هدایت از سوى مردم خاص (گروهى مىپذیرند و گروهى نمىپذیرند). پس ملاک اصلى براى اوامر خداى متعال دعوت به عدل و احسان است. الحیاه، ج۶، ص۶۰۴
تکالیف الهی از چهار دسته خارج نیست:
- رابطه انسان با خدای خود؛
- رابطه انسان با دیگر افراد؛
- رابطه انسان با طبیعت؛
- رابطه انسان با خود.
عدالت قسم اول: شکر منعم مصداق رعایت عدالت، و احسان در این قسم در واقع احسان به خود می‌باشد.
عدالت قسم دوم: تعهد و مسئولیت‌پذیری، و احسان: رعایت جانب احتیاط در روابط اجتماعی.
عدالت قسم سوم: دوری از اسراف منابع طبیعی، و احسان: کوشش در رشد محیط زیست.
عدالت قسم چهارم: رعایت حقوق نفس، و احسان: خودسازی و تکامل مادی و معنوی.
اجرای عدالت، نیازمند به والیان عادل
امام صادق علیه‌السلام: …وَ ذَلِکَ أَنَّ فِی وِلَایَهِ وَالِی الْعَدْلِ وَ وُلَاتِهِ إِحْیَاءَ کُلِّ حَقٍّ وَ کُلِّ عَدْلٍ وَ إِمَاتَهَ کُلِّ ظُلْمٍ وَ جَوْرٍ وَ فَسَادٍ فَلِذَلِکَ کَانَ السَّاعِی فِی تَقْوِیَهِ سُلْطَانِهِ وَ الْمُعِینُ لَهُ عَلَى وِلَایَتِهِ سَاعِیاً إِلَى طَاعَهِ اللَّهِ مُقَوِّیاً لِدِینِهِ…
= سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَالَ الْعَدْلَ بَعْدَ الْجَوْرِ.
= فِیقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَالَ لَیْسَ یُحْیِیهَا بِالْقَطْرِ وَ لَکِنْ یَبْعَثُ اللَّهُ رِجَالًا فَیُحْیُونَ الْعَدْلَ فَتُحْیَا الْأَرْضُ لِإِحْیَاءِ الْعَدْلِ وَ لَإِقَامَهُ الْحَدِّ لِلَّهِ أَنْفَعُ فِی الْأَرْضِ مِنَ الْقَطْرِ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً.
مصلح جهانی
= پیامبر اکرم: …وَ جَعَلَ مِنْ صُلْبِ الْحُسَیْنِ أَئِمَّهً یَقُومُونَ بِأَمْرِی وَ یَحْفَظُونَ وَصِیَّتِی التَّاسِعُ مِنْهُمْ قَائِمُ أَهْلِ بَیْتِی وَ مَهْدِیُّ أُمَّتِی أَشْبَهُ النَّاسِ لِی فِی شَمَائِلِهِ وَ أَقْوَالِهِ وَ أَفْعَالِهِ یَظْهَرُ بَعْدَ غَیْبَهٍ طَوِیلَهٍ وَ حَیْرَهٍ مُظْلِمَهٍ فَیُعْلِنُ أَمْرَ اللَّهِ وَ یُظْهِرُ دِینَ اللَّهِ وَ یُؤَیَّدُ بِنَصْرِ اللَّهِ وَ یُنْصَرُ بِمَلَائِکَهِ اللَّهِ فَیَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْرا.
= اصبغ بن نباته: أَتَیْتُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع فَوَجَدْتُهُ مُتَفَکِّراً یَنْکُتُ فِی الْأَرْضِ فَقُلْتُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ مَا لِی أَرَاکَ مُتَفَکِّراً تَنْکُتُ فِی الْأَرْضِ أَ رَغْبَهً مِنْکَ فِیهَا فَقَالَ لَا وَ اللَّهِ مَا رَغِبْتُ فِیهَا وَ لَا فِی الدُّنْیَا یَوْماً قَطُّ وَ لَکِنِّی فَکَّرْتُ فِی مَوْلُودٍ یَکُونُ مِنْ ظَهْرِی الْحَادِیَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِی هُوَ الْمَهْدِیُّ الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً تَکُونُ لَهُ غَیْبَهٌ وَ حَیْرَهٌ یَضِلُّ فِیهَا أَقْوَامٌ وَ یَهْتَدِی فِیهَا آخَرُونَ…
= امام حسین: لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِکَ الْیَوْمَ حَتَّى یَخْرُجَ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِی فَیَمْلَأَهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً.
= دعبل خزاعی: قصیده‌ای خدمت امام رضا ع خواند:
مَدَارِسُ آیَاتٍ خَلَتْ مِنْ تِلَاوَهٍ ××× وَ مَنْزِلُ وَحْیٍ مُقْفِرُ الْعَرَصَات
وقتی به این ابیات رسیدم:
خُرُوجُ إِمَامٍ لَا مَحَالَهَ خَارِجٌ ××× یَقُومُ عَلَى اسْمِ اللَّهِ وَ الْبَرَکَات
یمَیِّزُ فِینَا کُلَّ حَقٍّ وَ بَاطِلٍ ××× وَ یُجْزِی عَلَى النَّعْمَاءِ وَ النَّقِمَات
بَکَى الرِّضَا ع بُکَاءً شَدِیداً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ إِلَیَّ فَقَالَ لِی یَا خُزَاعِیُّ نَطَقَ رُوحُ الْقُدُسِ عَلَى لِسَانِکَ بِهَذَیْنِ الْبَیْتَیْنِ فَهَلْ تَدْرِی مَنْ هَذَا الْإِمَامُ وَ مَتَى یَقُومُ فَقُلْتُ لَا یَا سَیِّدِی إِلَّا أَنِّی سَمِعْتُ بِخُرُوجِ إِمَامٍ مِنْکُمْ یُطَهِّرُ الْأَرْضَ مِنَ الْفَسَادِ وَ یَمْلَؤُهَا عَدْلًا فَقَالَ یَا دِعْبِلُ الْإِمَامُ بَعْدِی مُحَمَّدٌ ابْنِی وَ بَعْدَ مُحَمَّدٍ ابْنُهُ عَلِیٌّ وَ بَعْدَ عَلِیٍّ ابْنُهُ الْحَسَنُ وَ بَعْدَ الْحَسَنِ ابْنُهُ الْحُجَّهُ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ فِی غَیْبَتِهِ الْمُطَاعُ فِی ظُهُورِهِ لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیَا إِلَّا یَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِکَ الْیَوْمَ حَتَّى یَخْرُجَ فَیَمْلَأَهَا عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً
= عبدالعظیم حسنی به امام جواد: أَرْجُو أَنْ تَکُونَ الْقَائِمَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ الَّذِی یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً فَقَالَ ع یَا أَبَا الْقَاسِمِ مَا مِنَّا إِلَّا وَ هُوَ قَائِمٌ بِأَمْرِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ هَادٍ إِلَى دِینِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ لَکِنَّ الْقَائِمَ مِنَّا الَّذِی یُطَهِّرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ الْأَرْضَ مِنْ أَهْلِ الْکُفْرِ وَ الْجُحُودِ وَ یَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً هُوَ الَّذِی یَخْفَى عَلَى النَّاسِ وِلَادَتُهُ وَ یَغِیبُ عَنْهُمْ شَخْصُه…
= امام رضا ع: …فَإِذَا خَرَجَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّها وَ وَضَعَ مِیزَانَ الْعَدْلِ بَیْنَ النَّاسِ فَلَا یَظْلِمُ أَحَدٌ أَحَداً…
حدود و مرزهای عدالت، به‌طور دقیق تبیین می‌شود.
= امام صادق علیه‌السلام: …أَمَا وَ اللَّهِ لَیَدْخُلَنَّ عَلَیْهِمْ عَدْلُهُ جَوْفَ بُیُوتِهِمْ کَمَا یَدْخُلُ الْحَرُّ (گرما) وَ الْقُرُّ (سرما).
منبع: عصر زندگی حکیمی ص۲۳ تاص۴۵
۰ دیدگاه