نماز آیات یکی از نمازهای واجب که هنگام برخی از حوادث طبیعی خواندنش لازم می‌شود.
آیات، جمعِ آیه به‌معنای نشانه هست و در اصطلاح به‌معنای نشانه‌های عظمت خداست.
فهرست مطالب
موارد نماز آیات
هنگام رخدادِ حوادث زیر، نماز آیات واجب می‌باشد:
- خسوف یا همان ماه‌گرفتگی (چه کلی باشد چه جزئی)
- کسوف یا همان خورشیدگرفتگی (چه کلی باشد چه جزئی)
- زلزله (گرچه کسی نترسد)
در حوادث آسمانی و زمینی به‌احتیاط مستحب نماز آیات خوانده شود.
حکم پس‌لرزه‌های زلزله
پس‌لرزه اگر فاصله‌اش با زلزلۀ اصلی آن‌قدر کم باشد که در عرف یک زلزله حساب شود، نماز ندارد؛ اما اگر عرفاً دو زلزله به‌حساب آید، دو نماز واجب است.
زمان خواندن (ادا و قضا)
نماز خسوف و کسوف
وقت نماز آیات در خسوف و کسوف: از لحظه‌ای که ماه و خورشید شروع می‌کند به گرفتن تا زمانی که گرفتگی کاملاً برطرف شده و به حالت طبیعی برگردند! بنابراین تا پیش از بازشدن، به‌نیت ادا و پس از بازشدنِ کامل به‌نیت قضا خوانده می‌شود.
اگر شخصی از کسوف و خسوف بی‌خبر بود و پس از بازشدن خورشید و ماه باخبر شد، اگر تمام قرص خورشید یا ماه گرفته بوده، باید قضای آن را به‌جا آورد؛ اما اگر بعضی از آن دو گرفته باشد، قضای آن واجب نیست.
[کسی که نماز کسوف و خسوف کلی را عمداً به‌جا نیاورده است، به‌احتیاط واجب باید پیش از به‌جاآوردن نماز، غسل کند]
نماز زلزله و سایر حوادث
هنگام زلزله انسان باید فوری و در اولین فرصتِ ممکن نماز آیات را بخواند و تأخیرانداختنِ آن حرام است.
اگر در زمان زلزله نماز را نخواند، از عهده او برداشته می‌شود و می‌تواند آن را به‌احتیاط مستحب به‌نیت مافی‌الذمه به‌جا آورد.
طریقه خواندن نماز آیات
نماز آیـات دو رکعت است و طبق فتوای همۀ مراجع تقلید، می‌توان هر دو رکعت آن را به دو روش خواند، یا اینکه یک رکعت به یک روش و رکعت بعدی به روش دیگر.
روش اول (طولانی)
هر رکعت را به پنج بخش تقسیم کند و در هر بخش یک مرتبه سوره حمد و یک سوره کامل (هر سوره‌ای) بخواند و به رکوع برود! پس از رکوع پنجم به سجده برود.
یعنی پس از گفتن تکبیرة‌الاحرام به این صورت عمل کند:
- حمد + سوره کامل
- رکـــوع اول
- حمد + سوره کامل
- رکـــوع دوم
- حمد + سوره کامل
- رکـــوع سوم
- حمد + سوره کامل
- رکـــوع چهارم
- حمد + سوره کامل
- رکـــوع پنجم
- دو سجده
- رکعت دوم نیز مانند رکعت اول
- تشهد و سلام
روش دوم (مختصر)
در هر رکعت یک حمد بخواند، سپس یک سوره را به پنج قسمت تقسیم کند و در هر بخش یک قسمت از آن سوره را بخواند.
مثلاً پس از گفتن تکبیرة‌الاحرام به این صورت عمل کند:
- حمد + بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ
- رکـــوع اول
- وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ
- رکـــوع دوم
- لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ
- رکـــوع سوم
- تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فيها بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ
- رکـــوع چهارم
- سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ
- رکـــوع پنجم
- دو سجده
- رکعت دوم نیز مانند رکعت اول
- تشهد و سلام
کیفیت تقسیم سوره در روش دوم:
وقتی سوره‌ای به پنج قسمت تقسیم می‌شود، باید هر قسمت از یک یا بیشتر از یک آیه تشکیل شده باشد. اگر هر بخش کمتر از یک آیه باشد به‌شرطی درست است که جمله تامه باشد (یعنی معنای کامل داشته باشد).
(بسم الله الرحمن الرحیم) به‌تنهایی یک قسمت حساب نمی‌شود؛ لذا کسی که می‌خواهد پس از حمد سوره توحید را بخواند، باید (لم یلد) را در یک بخش و (و لم یولد) را در بخش دیگر بگوید.
اگر شخصی تصمیم داشت نماز را به روش دوم بخواند؛ اما اشتباهاً پس از حمد، سوره را به‌صورت کامل خواند، باید به رکوع رفته و پس از برخواستن، حمد بخواند و یک سوره را به چهار قسمت تقسیم کند و در هر بخش یک قسمت را بخواند.
نماز آیـات در ایام حیض و نفاس
خانمی که هنگام خسوف یا کسوف یا زلزله و… در حالت پریود یا نفاس است، نماز بر او واجب نیست و لازم نیست بعداً آن را قضا کند.
دیگر احکام نماز آیات
نماز آیات اذان و اقامه ندارد و در صورتی که به جماعت خوانده می‌شود، رجاءً سه مرتبه بگوید «الصلاة».
هر یک از رکوع‌های (ده‌گانه) نماز آیات رکن بوده و اگر عمداً یا سهواً کم یا زیاد شود، نماز باطل می‌شود.
به جماعت خواندن نماز آیات
فقط نماز آیات خسوف و کسوف (کلی یا جزئی) را می‌توان به جماعت خواند.
اقتدا به امام جماعت در رکعت اول و دوم فقط تا پیش از رکوعِ اول یا داخل رکوع اول جایز است، پس هنگامی که امام جماعت از رکوع اول برخواست، دیگر نمی‌توان در آن رکعت به او اقتدا کرد.
حکم شکّ در نماز آیات
اگر در رکعات شکّ کند و فکرش به جایی نرسد، نماز باطل است و باید دوباره آن را شروع کند.
اگر در رکوع‌ها شکّ کند، بنا را بر کمتر بگذارد. مثال:
- اگر شکّ کرد که رکوع دوم است یا سوم، بنا را بر رکوع دوم می‌گذارد
- اگر شکّ کرد که رکوع سوم است یا چهارم، بنا را بر رکوع سوم می‌گذارد
- اگر شکّ کرد که رکوع چهارم است یا پنجم
- اگر هنوز ایستاده است، بنا را بر رکوع چهارم می‌گذارد
- اگر خم شده که به سجده برود به شکّش اعتنا نکرده و به سجده می‌رود
- اگر در سجده شکّ کند، باز هم به شکّش اعتنا نمی‌کند
هر کدام از دَه رکوع نماز آیات رکن هستند، پس اگر عمداً یا سهواً کم یا زیاد شوند نماز باطل است.
۰ دیدگاه