در ادبیات عرب «یا لیت» برای تمنی به‌معنای «ای کاش» و آرزوهای ناممکن استفاده می‌شود.
در ادامه دوازده آیه از آیات کریمه قرآن را مشاهده می‌کنید که در آن‌ها تمنی و آرزو به‌کار رفته است.
وَ لَئِنْ أَصَابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزًا عَظِيمًا. نساء۴، آیه۷۳
اما اگر پیروزی و غنیمتی از طرف خدا نصیبتان شود، درحالی‌که انگارنه‌انگار بین شما و آن‌ها آشنایی و ارتباطی بوده، ماتم‌زده می‌گویند: «ای کاش ما هم همراهشان بودیم و سهم فراوانی از غنیمت به‌دست می‌آوردیم!»
وَ لَوْ تَرَىٰ إِذْ وُقِفُوا عَلَى النَّارِ فَقَالُوا يَا لَيْتَنَا نُرَدُّ وَ لَا نُكَذِّبَ بِآيَاتِ رَبِّنَا وَ نَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ. انعام۶، آیه۲۷
کاش وقتی لبِ پرتگاه جهنم نگهشان می‌دارند، می‌دیدی که آرزو می‌کنند: «ای کاش به‌دنیا برِمان می‌گرداندند و آیه‌های خدا را دروغ نمی‌دانستیم و جزوِ مؤمنان می‌شدیم!»
وَ أُحِيطَ بِثَمَرِهِ فَأَصْبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيْهِ عَلَىٰ مَا أَنْفَقَ فِيهَا وَ هِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُشْرِكْ بِرَبِّي أَحَدًا. کهف۱۸، آیه۴۲
از قضا، عذاب باغش را با محصولاتش از بین برد! وقتی دید باغش کلاً ویران شده، در حسرت هزینه‌هایی که برای آن کرده بود، دست روی دست می‌زد و می‌گفت: «ای کاش کسی را شریک خدا در کاروبار عالم نمی‌کردم!»
فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَىٰ جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَ كُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا. مریم۱۹، آیه۲۳
تا اینکه درد زایمان، او را به‌زیر تنۀ به‌ظاهر خشکیدۀ خرمایی کشاند. از درد جسمی و فشار روحی، این‌طور نالید: «ای کاش مرده بودم و این روزها را نمی‌دیدم و کلاً از یادها رفته بودم!»
وَ يَوْمَ يَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيْهِ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِيلًا؛ يَا وَيْلَتَىٰ لَيْتَنِي لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِيلًا. فرقان۲۵، آیه۲۷و۲۸
روزی که هر بدکاری پشت دست‌هایش را گاز می‌گیرد و با آه‌وحسرت می‌گوید: «کاش سبک زندگی‌ام را هماهنگ با پیامبر کرده بودم.
ای وایِ من! کاش با فلانی دوست نمی‌شدم.
فَخَرَجَ عَلَىٰ قَوْمِهِ فِي زِينَتِهِ قَالَ الَّذِينَ يُرِيدُونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا يَا لَيْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِيَ قَارُونُ إِنَّهُ لَذُو حَظٍّ عَظِيمٍ. قصص۲۸، آیه۷۹
روزی قارون با کبکبه و دبدبه بین مردم آمد. دنیاطلب‌های ظاهربین گفتند: «ای کاش جاه‌‌وجلالی را که به قارون داده‌اند، به ما هم می‌دادند! راستی‌راستی که او خیلی خوش‌شانس است!»
يَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ يَقُولُونَ يَا لَيْتَنَا أَطَعْنَا اللَّهَ وَ أَطَعْنَا الرَّسُولَا. احزاب۳۳، آیه۶۶
روزى که چهره‌هایشان در آتش از این‌رو به آن‌رو می‌شود، مى‌گویند: «اى کاش از خدا و پیامبر اطاعت مى‌کردیم!»
قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ؛ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَ جَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ. یس۳۶، آیه۲۶و۲۷
آخرش شهیدش کردند! به او گفته شد: «به بهشت وارد شو.» گفت: «ای کاش قوم من می‌دانستند
که خدا مرا آمرزید و تکریم و تجلیلم کرد.»
حَتَّىٰ إِذَا جَاءَنَا قَالَ يَا لَيْتَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ. زخرف۴۳، آیه۳۸
قیامت که پیشمان بیایند، به آن شیطان‌ها می‌گویند: «ای کاش بین ما و شما از شرق تا غرب عالم فاصله بود. بد همنشین‌هایی بودید!»
وَ أَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَيَقُولُ يَا لَيْتَنِي لَمْ أُوتَ كِتَابِيَهْ؛ وَ لَمْ أَدْرِ مَا حِسَابِيَهْ؛ يَا لَيْتَهَا كَانَتِ الْقَاضِيَةَ؛ مَا أَغْنَىٰ عَنِّي مَالِيَهْ؛ هَلَكَ عَنِّي سُلْطَانِيَهْ. حاقه۶۹، آیه۲۵-۲۹
اما آن‌که کارنامه‌اش را با تحقیر، زیر بغلش بزنند، می‌گوید: «ای کاش کارنامه‌ام را به من نمی‌دادند!
و حساب‌وکتابِ کارهایم را نمی‌دانستم!
ای کاش همان مرگ پایان کارم بود!
مال‌ومنالم به‌دردم نخورد
مقام‌وموقعیتم از دستم رفت!»
إِنَّا أَنْذَرْنَاكُمْ عَذَابًا قَرِيبًا يَوْمَ يَنْظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ يَدَاهُ وَ يَقُولُ الْكَافِرُ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرَابًا. نبأ۷۸، آیه۴۰
بله، ما شما را از عذابی نزدیک ترساندیم؛ روزی که آدمی کارهایی را که قبلاً کرده است، می‌بیند و بی‌دین می‌گوید: «ای کاش به دنیا نیامده بودم و مسئولیتی نداشتم.»
وَ جِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسَانُ وَ أَنَّىٰ لَهُ الذِّكْرَىٰ؛ يَقُولُ يَا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ لِحَيَاتِي. فجر۸۹، آیه۲۳و۲۴
و جهنم را کشان‌کشان بیاورند، آن روز است که انسان به‌خودش می‌آید؛ ولی این به‌خودآمدن دیگر چه سودی برایش دارد؟!
می‌گوید: «ای کاش از قبل، برای زندگی آخرتم چیزی فرستاده بودم!»
راسخون: یا لیتنی‌های قرآن
نمایه: آیات موضوعی
عالی