فهرست مطالب
تعامل بین تبلیغ و تدریس و پژوهش
مسئلۀ پژوهش باید در حوزههای علمیه فرهنگسازی شود و طلاب علاوه بر گامهای مؤثر در زمینۀ نشر دین، گامی قویتر در زمینۀ تولید علم بردارند.
توسعۀ دین را میتوان به دو قسم تقسیم کرد:
۱) افقی، سطحی، برونزا = تبلیغ
۲) عمودی، عمقی، درونزا = تحقیق
توسعۀ عمودی و تحقیقات، در خدمت لایههای مختلف توسعۀ افقی است. و در واقع پژوهش، پشتوانه تبلیغ و تدریس است. پژوهشگران با ژرفنگری محتوای مفید و دقیق ارائۀ میدهند و خطبا و سخنرانان و نویسندگانِ تودهنویس آن محتوا را سبک و روانسازی کرده و در مسیر تبلیغ دین استفاده میکنند.
برای مدیریتِ پژوهشها باید یک حلقۀ ارتباطی بین تدریس و تبلیغ با پژوهش ایجاد کرد؛ مثلاً از مبلّغ دغدغههای جامعه سؤال شود، از مدرّس خلأهای مسیر آموزش متون درسی پرسیده شود و این مسائل نیازسنجی و اولویتبندی شود و روی آنها پژوهش صورت گیرد.
آموزش پژوهشمحور
پژوهش باید بهطور ملموس و مشهود در فعالیتهای آموزشی طلبه لحاظ شود تا طلاب در کنار آموزش، تولید دانش نیز داشته باشند.
نهتنها تحول جامعه نیازمندِ پژوهشهای علمی است که تحول در سیستم آموزشی نیز مرهون و وابسته به تحول در پژوهش میباشد.
البته این بدان معنا نیست که طلبه به موازات زمانی که برای تحصیل میگذارد، روی پژوهش نیز سرمایهگذاری کند؛ بلکه میبایست قدمبهقدم پلههای ترقی و تکامل را بپیماید تا در ابعاد درسی که اساس و ریشۀ درایت حوزوی است، دارای بصیرت و قدرت علمی باشد.
اما توانمندشدن طلاب در فنّ تحقیق و نگارش، یک ضرورت اجتنابناپذیر است. طلاب باید جرأت و قدرت نویسندگی پیدا کنند. گرچه خروجیهای اوایل کار، ضعیف باشد و به موازیکاری و تکرار پروژههای پژوهشی منجرّ شود.
پژوهشِ مسئلهمحور
نکتۀ دیگر این است که پژوهش نباید کلی باشد؛ بلکه بایستی رویکرد مسئلهمحور داشته باشد و در خدمتِ حلّ مسائل و بازکردن گرههای کور جامعه باشد.
اهداف پژوهش
هدف از پژوهش، تولید علم، تولید فکر، ایجاد تحول، حلّ مسائل نوپدید و تمدنسازی اسلامی میباشند.
ذهن پژوهشمحور است که میتواند مسئلههای مختلف را کنار هم قرار دهد، آنها را دستهبندی کرده و رابطۀ بین آنها را بهدست آورده و به پاسخ و نتیجه برسد.
پژوهشگر تلاش میکند تا نظریه یا فرضیهای جدید، رهیافت و قرائتی تازه، تحقیقی ثمربخش و کاربردی ارائه دهد و چهبسا لازم باشد در این راستا با برخی مشهورات تاریخ مخالفت کند!
با توجه به اینکه نیازهای جامعه با سرعت و شتاب رو به پیشرفت است، فعالیتهای پژوهشی باید پیش از نیازهای جامعه آغاز شود. مردم منتظر نمینشینند تا یک مسئله حلّ شود سپس بهسوی آن حرکت کنند، پس باید پایههای پژوهشی از پیش تنظیم و آمادهسازی شده باشد تا بهمحض برخورد با یک مسئله، راهحلّ مناسب با آن ارائه شود.
انواع پژوهش
پژوهش عمومی: قابل استفاده برای اقشار مردم، نظیر مباحث سبک زندگی اسلامی
پژوهش خصوصی: قابل استفاده در رشتههای تخصصی حوزوی
پژوهش جمعی
مسائل جامعۀ امروز آنقدر دقیق و پیچیده است که باید چند فکر را متوجه آنها کرد و کار جمعی را میطلبد، تا هم زودتر به ثمر بنشیند و هم درصد خطایش پایین بیاید.
تلنگر
برخی مراکز آموزشی که از عمق کمتری برخوردار هستند، بروندادهای وسیعی دارند و در همۀ عرصهها دست به قلم بردهاند؛ اما طلاب با همۀ تلاشی که در عرصۀ علمآموزی دارند، از عرصۀ کمتری در زمینۀ نگارش و عرضه برخوردار هستند!
حوزۀ علمیه و طلاب باید مصدر و مرجعی برای پاسخگویی به نیازهای مختلف شهری و جامعه باشند.
حوزه دارد بسیاری از موقعیتهای خود را از دست میدهد و افراد دیگر با هزینههای فراوان متصدی این مسئولیتها میشوند. حلّ بسیاری از مسائل دارد به نهادهای دانشگاهی واگذار میشود؛ لذا باید در حوزه، پژوهشکده ایجاد کرد.