فهرست مطالب
گزارش کارگاه روش تحقیق
محمدمهدی زردوزنیا
در کشورهای پیشرفته، روش تحقیق با کارهای اجرایی گره خورده است؛ مثلاً یک شرکت نفتی در استخراج نفت از عمق دریا به مشکل برخورد می‌کند، مشکلش را با دانشگاه مطرح می‌کند، بودجه‌ای برای حلّ این مشکل تعیین می‌شود، دانشگاه در ضمن یک طرح مثلاً دو ساله به استاد دانشگاه بودجه می‌دهد تا برای روند آن پروژه دانشجو بگیرد. و تز دکترای یک دانشجو می‌شود: «استخراج نفت در عمق ۵۰۰ متری در دمای زیر ۳۰ درجه»؛ لذا دانشجو بورسیه می‌کنند.
مقاله‌نویسی در حوزه و دانشگاه تبدیل شده به صرفاً یک کار تشریفاتی برای ارتقای درجه و رتبه و هیچ خلاقیت و نوآوری و حلّ مشکلی صورت نمی‌گیرد! چراکه حوزه پژوهش ما با نیازها پیوند نخورده است.
جایگاه و ضرورت روش تحقیق در حوزه
- طلبه: کارشناس دین
- دین: برنامه زندگی
- زندگی: حرکت (سه‌بُعدی روحی جسمی رفتاری)
- دین: برنامه زندگی
حرکت نیاز به برنامه‌ریزی دارد.
[هر انسان هدف‌داری به‌دنبال موفقیت در زندگی است، و موفقیت در زندگی چند رکن ضروری دارد:
- تعیین هدف (شناخت غایت)؛
- تعیین مسیر (اهداف میانی)؛
- مدیریت استفاده از منابع (بودجه و زمان و…) محدود]
به مجموع این سه محور، برنامه‌ریزی گفته می‌شود.
لزوم تناسب برنامه با حرکت
برنامه‌ریزی باید متناسب با حرکت باشد. پس برای زندگی که یک حرکت سه‌بعدی است، یک دانش مادی نمی‌تواند کارساز باشد.
دین، علم برنامه‌ریزی برای موفقیت در زندگی در تمام ابعاد روحی و جسمی و رفتاری است.
دین، پاسخ‌گوی علامت‌سؤال‌های برنامه‌ریزی است، یعنی باید پاسخ بدهد که هدف برتر چیست؟ مسیر حرکت چیست؟ کیفیت استفاده از منابع چگونه است؟ و افق دید دین محدود به عملکرد و رفتار نیست، بلکه سلامت جسم و روح را نیز مدّنظر دارد.
پاسخ‌دهی به سؤالات حرکتی دو نوع است:
- راهبردی: ارائه جهت حرکت به‌طور کلی؛ مثلاً تهران؟ = به‌سمت غرب
- ویژگی: ۱. تاریخ انقضا ندارد؛ ۲. دسترسی به پاسخ سخت
- کاربردی: به جزئیات عملیات می‌پردازد
- ویژگی: ۱. تاریخ مصرف دارد؛ ۲. دسترسی به مقصد آسان
دستورات دین از نوع اول است (وگرنه لازمه‌اش این است که تاریخ انقضا داشته باشد) پس نیاز دارد که در هر عصر و زمانی دستورات راهبردی، کاربردی شود.
دین دستورات راهبردی فوق‌العاده‌ای دارد؛ اما مردم نیاز به دستورات اجرایی دارند. ما عمدتاً دستورات راهبردی دین را ارائه می‌دهیم و مردم نیز تصدیق می‌کنند؛ اما از نظر عملی تأثیری در زندگی ایشان ایجاد نمی‌شود.
پژوهش‌گر: کارشناسی که بتواند بر اساس «فهم کلام خدا»، «پاسخ سؤالات زندگی مردم» را به‌صورت کاربردی ارائه بدهد. کارشناس باید نیازهای مردم را با راهبردهای شریعت تطبیق بدهد.
- وقت نماز حواست را جمع کن، با وجود ابزارهای امروزه چگونه نفی خواطر کنم؟
- حجاب را رعایت کن، چگونه بر نفس غلبه کنم و با وجود تمسخرها باحجاب بمانم؟
- قدیم برای تربیت جنسی کودک کافی بود زیر لحاف والدین را نبیند، امروزه با ماهواره‌ها و… چه کنم؟
جایگاه تحقیق: کشف و ارائه دستورهای کاربردی دین.
آسیب‌شناسی روش تحقیق
آسیب‌ها:
- نقائص دانشی (درباره تحقیق چه مطالبی را نمی‌دانم)
- نقائص مهارتی (درباره تحقیق چه کارهایی را نمی‌توانم انجام دهم)
نیازها:
- نگرش‌سازی: فهم دقیق معنای تحقیق و تفکیک پژوهش از آموزش
- الگوسازی: مراحل تحقیق و نظم منطقی بین آنها
- راهکارسازی: تکنیک‌های تحقق مراحل تحقیق
روش تحقیق » نگرش‌سازی » تعریف تحقیق
تحقیق: کشف حقیقت / کشف رابطه بین اشیاء برای حلّ مسئله
تحقیق…
- موضوع‌محور: نهایت ندارد: تحقیق درباره موبایل و حجاب و…
- مسئله‌محور: بر اساس یک مشکل جوانب سنجیده می‌شود و به نتیجه می‌رسد و تمام؛ مانند: علت سردرد هنگام صحبت با موبایل در اتومبیل.
مثال: آیا کنار قلب بودن موبایل ضرر دارد؟ امواج ماکرویی موبایل ۲۰ درجه دمای جسم مجاورش را بالا، اگر در اتاق فلزی قرار بگیرد می‌تواند تا ۵ برابر افزایش پیدا کند و…
روش تحقیق » الگوسازی » مراحل تحقیق
- مسئله‌شناسی
- جمع‌آوری اطلاعات
- میدانی
- کتابخانه‌ای
- فهم اطلاعات
- طبقه‌بندی (کشف روابط بین معلومات)
- تحلیل محتوا (کشف روابط درون معلوماتی)
- فرضیه‌سازی (جواب‌های احتمالی)
- نظریه‌پردازی
- در علوم نظری: اثبات فرضیه به‌وسیله عقل و نقل
- در علوم تجربی: اثبات فرضیه به‌وسیله آزمایش
روش تحقیق » الگوسازی » ارائه تحقیق
مقاله فرایند تحقیق است و در واقع یکی از انواع بسته‌بندی و ارائه تحقیق است.
تحقیق = تولید ≠ مقاله = ارائه
مرتبط: علم منطق و منطق علم
۰ دیدگاه