خانه » احکام » ازدواج و طلاق » احکام جامع محرم کیست؟ نامحرم کیست؟

احکام جامع محرم کیست؟ نامحرم کیست؟

احکام محرم و نامحرم

راه‌های محرم‌شدن مرد و زن

در این نویسه با روش محرم شدن افراد و فرزندخوانده  آشنا می‌شوید، اما احکام آن را در نویسه «حدود محرم و نامحرم» از سایت درر ببینید.

از نظر دین اسلام، انسان‌ها فقط به سه روش با یکدیگر محرم می‌شوند که «اسباب تحریم» نامیده می‌شود:

  • نَسَب و نسبت فامیلی
  • رِضاع و شیرخوردن
  • مُصاهره و ازدواج

 نکته: مطالب داخل کادرهای خاکستری کمی تخصصی بوده و مطالعۀ آن برای عموم ضرورت ندارد.

نکته: محرمیت دو اثر دارد:

  1. دو نفری که محرم هستند می‌توانند بدون قصد لذت به بیشتر از وجه و کفّین نگاه کرده یا لمس نمایند؛
  2. دو نفری که بینشان محرمیت وجود دارد، نمی‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند.

نسب و نسبت خویشاوندی

♂ محارمِ مرد (زنانی که از راه نسبت فامیلی، با مرد محرم می‌شوند)

  • مادر و مادربزرگ‌های پدری و مادری، هرچه بالا رود؛
  • دختر و نوۀ دختری و پسری، هرچه پایین رود؛
  • خواهر (پدری یا مادری یا أبوینی)؛
  • دختر خواهر (پدری یا مادری یا ابوینی)؛
    • و نیز نوه‌های پسری و دختریِ خواهر.
  • دختر برادر (پدری یا مادری یا أبوینی)؛
    • و نیز نوه‌های پسری و دختریِ برادر.
  • عمّه (= خواهرِ پدری یا مادری یا ابوینیِ پدر)؛
    • و نیز عمۀ پدر و عمۀ مادر؛
    • عمۀ عمه به‌شرطی محرم است که عمه پدر محسوب شود، مثلاً آقای زید یک عمه مادری دارد (یعنی پدر زید و خواهرِ پدرِ زید فقط مادرشان یکی است اما پدرهایشان متفاوت است)، حال اگر این عمه، عمه‌ای داشته باشد، آن عمه با زید محرم نمی‌باشد.
  • خاله (= خواهرِ پدری یا مادری یا ابوینیِ مادر)؛
    • و نیز خالۀ پدر و خالۀ مادر؛
    • خالۀ خاله به‌شرطی محرم است که خاله مادر محسوب شود، نظیر فرض عمه.

♀ محارمِ زن (مردانی که از راه نسبت فامیلی، با زن محرم می‌شوند)

  • پدر و پدربزرگ‌های پدری و مادری، هرچه بالا رود؛
  • پسر و نوه‌های پسری و دختری، هرچه پایین رود؛
  • برادر (پدری یا مادری یا أبوینی)؛
  • پسر برادر (پدری یا مادری یا ابوینی)؛
    • و نیز نوه‌های پسری و دختریِ برادر.
  • پسر خواهر (پدری یا مادری یا أبوینی)؛
    • و نیز نوه‌های پسری و دختریِ خواهر.
  • عمو (= برادرِ پدری یا مادری یا ابوینیِ پدر)؛
    • و نیز عموی پدر و عموی مادر؛
    • عموی عمو به‌شرطی محرم است که عمویِ پدر محسوب شود، نظیر فرض عمه.
  • دایی (= برادرِ پدری یا مادری یا ابوینیِ مادر)؛
    • و نیز دایی پدر و دایی مادر؛
    • دایی دایی به‌شرطی محرم است که داییِ مادر محسوب شود، نظیر فرض عمه.

انواع نَسَب

  • شرعی
    • وطی
      • به حلال: آمیزش با همسر
      • به شبهه: ارتباط با غیرحلال با جهل به حکم یا موضوع
    • غیر وطی: تلقیح با آبِ شوهر
  • غیرشرعی: زنا

در مسئله محرمیت، حکم انواع نسب شرعی و غیرشرعی یکسان است، پس:

  • دختر و پسری که از طریق زنا متولد شده باشند (اگر زانی یا زانیه یکی باشد)، نمی‌توانند با یکدیگر یا سایر فرزندان زناکننده و زنادهنده ازدواج کنند.
  • پسری که از زنا متولد شده، نمی‌تواند با زنادهنده و مادر و خواهر او و مادر و خواهر زناکننده ازدواج کند.
  • دختری که از زنا متولد شده، نمی‌تواند با زناکننده و پدر و برادر او و پدر و برادر زنادهنده ازدواج کند.

رضاع و شیرخوردن

زمانی که بچه‌ای از زنی شیر می‌خورد از نظر محرم نامحرمی، حکمِ یکی از فرزندان او را پیدا می‌کند.

محارمِ مرتضع (پسر شیرخوار) و مرتضعه (دختر شیرخوار)

قانون کلی: «الرضاع لحمة کلحمة النسب»، یعنی بچه‌ای که از خانمی شیر می‌خورد، همانند یکی از فرزندان آن زن و شوهر او می‌باشد. و تفصیلش را در تصاویر زیر می‌بینید:

زن‌هایی که با پسر شیرخواره محرم هستند:

زنان محرم با شیرخوار

مردهایی که با دختر شیرخواره محرم هستند:

مردان محرم با شیرخوار
* مرضعه: زن شیردهنده / صاحب لبن: مردی که شیرِ مرضعه از اوست.

شرایط رضاع و شیردادن

  • سنّ بچۀ شیرخوار، زیر دو سال قمری باشد؛
  • طفل، مستقیم از سینۀ زن، شیر بخورد، نه با شیشه و…؛
  • شیرخوردن به‌حدّی باشد که موجب روییدن گوشت و تقویت استخوان او باشد. و اگر شکّ پیدا شد:
    • یا یک شبانه‌روز کامل شیر بخورد و در بین شیرخوردن‌ها، غذا یا شیر دیگری نخورد؛
    • یا پانزده مرتبه کامل بخورد و در بین شیرخوردن‌ها، شیر دیگری نخورد.

شرایط تفصیلی رضاع

  1. شیر، بعد از ولادت شرعی (کامل یا سقط) یا وطی به شبهه حاصل شده باشد؛
  2. طفل، مستقیم از سینۀ زن، شیر بخورد، نه با شیشه و…؛
  3. زن مرضعه، در حال ارتضاع، زنده باشد؛
  4. سنّ بچۀ شیرخوار، زیر دو سال قمری باشد؛ گرچه از ولادت فرزند مرضعه، بیش از دو سال گذشته باشد؛
  5. شیر خالص باشد و با چیز دیگری مثل خون، مخلوط نشده باشد؛ مگر اینکه آن شیء مستهلک شود؛
  6. شیرخوردن به‌حدّی باشد که موجب روییدن گوشت و تقویت استخوان او باشد. و عند الشکّ باید:
    1. یا یک شبانه‌روز کامل، هر زمان که میل به شیر پیدا کرد، شیر بخورد؛ به‌طوری که اول ۲۴ ساعت، گرسنه و آخر آن، سیر باشد؛ و در بین رضعات، غذا یا شیر دیگری نخورد، و نوشیدن مایعات و دوا مانعی ندارد؛
    2. یا پانزده رضعۀ کامل بخورد، به‌طوری که اول شیرخوردن گرسنه و آخرش سیر باشد؛ البته به‌شرطی که در بین رضعات، شیر دیگری نخورد، و خوردن و آشامیدن مانعی ندارد.
  7. تمام شیر، منسوب به یک مرد باشد؛
  8. وحدت مرضعه؛ پس اگر مردی دو زن داشته باشد و فرزندی هفت مرتبه از یکی و هشت مرتبه از دیگری شیر بخورد، محرمیت حاصل نمی‌شود؛
  9. وحدت صاحب لبن، این شرط مخصوص ثبوت محرمیّت بین دو کودک است، علی هذا:
    1. اگر زنی به کودکی شیر دهد، سپس طلاق گیرد و با مرد دیگری ازدواج کند و به کودک دیگری شیر دهد، این دو کودک با یکدیگر محرم نیستند.
    2. اگر کودکی از زن یک مرد شیر بخورد و کودک دیگری از زن دیگر او شیر بخورد، این دو کودک با هم محرمند.

حکم خوردن شیر همسر

سؤال: آیا شوهر می‌تواند شیر زن خود را از سینه یا به‌صورت غیر مستقیم بخورد؟

پاسخ: نظر فقها در این مسئله متفاوت است:

  • جایز نیست. بهجت
  • بنابر احتیاط واجب جایز نیست. سیستانی
  • جایز است. مکارم، رهبری، صافی

مصاهره و عروس و داماد شدن

♂ محارمِ مرد (زن‌هایی که از راه ازدواج با مرد محرم می‌شوند)

  • زن = مادام العقد
  • مادر و مادربزرگ زن = ابدی
  • دختر و نوۀ زن (بعد از دخول) = ابدی

♀ محارمِ زن (مردهایی که از راه ازدواج با زن محرم می‌شوند)

  • شوهر = مادام العقد
  • پدر و پدربزرگ شوهر = ابدی
  • پسر و نوۀ شوهر (به‌صرفِ عقد) = ابدی

محارم ابدی: محرمیّت «پدر شوهر، پسر شوهر، مادر زن و دختر زن» دائمی است یعنی پس از طلاق از بین نمی‌رود.

چند تذکر:

  1. دامادِ شوهر (که مربوط به همسر دیگرش باشد) محرم نیست؛
  2. دخترِ زن (ربیبه)، یعنی دخترانِ شوهر قبلی او و دخترانی که بعد از طلاق از شوهر بعدی متولد می‌شوند؛
  3. در مسئلۀ محرمیّت، فرقی بین «ازدواج دائم و موقّت» و نیز تفاوتی بین پدر و پسر و مادر و دختر «نسبی و رضاعی» نیست؛
  4. در فاصلۀ بین عقد زن و دخول، [عقد دختر او جایز نیست] و اگر عقد صورت بگیرد باید به مقتضای احتیاط عمل شود؛
  5. صحّت ازدواج با دخترِ خواهرزن و دخترِ برادرزن، مشروط به اجازۀ همسر می‌باشد؛
  6. در محرمیّت خواهر و برادر، اتحاد احد العمودین شرط است، پس اگر مردی از همسر سابق خویش فرزندی داشته باشد، زن نیز از شوهر سابق خود فرزندی داشته باشد، این دو با هم محرم نیستند.

راه محرم شدن فرزندخوانده

هنگامی که زن و شوهری، فرزند بی‌سرپرستی را از بهزیستی و غیره به عنوان فرزند انتخاب می‌کنند، به او فرزند خوانده گفته می‌شود؛ ولی در واقع کفالتِ فرزند است؛ زیرا احکام ارث و فرزند حقیقی را ندارد.

یکی از مشکلات فرزندخوانده، مسئلۀ محرمیت اوست؛ زیرا اگر دختر باشد با مردِ خانه و اگر پسر باشد با زنِ خانه نامحرم است؛ ازاین‌رو باید روی مسئلۀ محرمیت او دقت کرد تا در آینده با مشکلی مواجه نشوند.

راه محرم کردن دخترخوانده به آقا

از طریق شیردادن

شرط: کودک زیر دو سال باشد و سایر شرایط رضاع (که بالاتر ↑ گفته شد) وجود داشته باشد.

روش:

  • خانمِ این آقا به دختر شیر بدهد تا این آقا در حکم پدر او بشود. (در فرض شیرداشتن)
  • مادر این آقا به دختر شیر بدهد تا این آقا بشود برادر آن دختر.
  • خواهرِ این آقا به دختر شیر بدهد تا این آقا بشود داییِ آن دختر.
  • زن‌برادرِ این آقا به دختر شیر بدهد تا این آقا بشود عموی آن دختر.
  • خواهرزاده یا برادرزادۀ این آقا به دختر شیر بدهد.

از طریق ازدواج

روش: دختر را به عقد موقت پدرِ این آقا در آورده تا بشود در حکمِ زن‌بابای این آقا. و با توجه به اینکه در این مورد برای ایجاد محرمیت دخول شرط نیست و محرمیتِ فرزندانِ شوهر دائمی است، لحظاتی پس از عقد، پدرِ این آقا مدت را به خود دختر می‌بخشد.

شرط: مدت عقد به‌حدّی باشد که شامل زمان امکان بهره‌گیریِ جنسی نیز بشود. (برخی مراجع این را شرط نمی‌دانند)

راه محرم کردن پسرخوانده به خانم

از طریق شیردادن

شرط: کودک زیر دو سال باشد و سایر شرایط رضاع (که بالاتر ↑ گفته شد) وجود داشته باشد.

روش:

  • خود این خانم به پسر شیر بدهد تا این خانم در حکم مادرِ او بشود. (در فرض شیرداشتن)
  • مادرِ این خانم به پسر شیر بدهد تا این خانم بشود خواهرِ آن پسر.
  • خواهرِ این خانم به پسر شیر بدهد تا این خانم بشود خالۀ آن پسر.
  • زن‌برادرِ این خانم به پسر شیر بدهد تا این خانم بشود عمۀ آن پسر.
  • خواهرزاده یا برادرزادۀ این خانم به پسر شیر بدهد.

از طریق ازدواج

روش: راهی دارد که تقریباً نشدنی است مگر پس از بزرگ‌شدنِ بچه؛ لذا لازم به ذکر نیست.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *