خانه » احکام » حکم فطریه (زکات فطره) طبق فتوای مراجع

حکم فطریه (زکات فطره) طبق فتوای مراجع

فطریه زکات فطره
احکام شرعیه

فطریه

زکات فطره چیست و بر چه کسانی واجب است؟

یکی از حقوق واجب مالی زکات فطره یا همان فطریه است که عبارت است از: زکاتی که هنگام غروب آفتاب شب عید فطر بر شخصی که عاقل و بالغ باشد و بیهوش و فقیر نباشد، واجب می‌شود.

گلپایگانی، صافی: «هنگام مغرب». و همچنین در بحث مهمان و تولد فرزند و…

صافی، وحید، تبریزی، بهجت: [به احتیاط واجب شخص بیهوش نیز فطریّه بپردازد]

کسی که نان‌خور شخص دیگری نیست، باید زکات فطره خودش و کسانی که نان‌خور اویند را بپردازد. و فرقی نمی‌کند که:

  • بزرگ باشند یا کوچک
  • مسلمان باشند یا کافر
  • واجب‌النفقه باشند یا نباشند
  • در شهر او باشند یا در شهر دیگر

فطریۀ فقیر: شخصی که مخارج سال خود و عیالاتش را ندارد و درآمدی ندارد که جواب‌گوی هزینه‌های زندگی‌اش باشد، فقیر بوده و لازم نیست فطریه بپردازد.

حکم فطریه جنین زن باردار

بچه‌ای که هنوز در شکم مادر است و به دنیا نیامده است، فطریه‌اش واجب نیست.

بچه‌ای که بعد از غروب آفتاب شب عید فطر به‌دنیا آید فطره‌اش واجب نیست.

حکم فطریّه مهمان

به دو شرط فطریۀ مهمان بر میزبان واجب است:

  • پیش از غروب به خانۀ او آمده باشد.
    • مشهور: اگر بعد از غروب آمد، فطریه‌اش بر میزبان واجب نیست.
    • خویی، سیستانی: [اگر نان‌خور حساب شود به احتیاط واجب بر میزبان واجب است]
  • عرفاً نان‌خورِ صاحب‌خانه به‌حساب آید.
    • گلپایگانی، صافی: لازم نیست نان‌خور محسوب شود.
    • سیستانی: اگر برای افطار بیاید و شب هم همان‌جا بماند، همین‌که در عرف نان‌خور موقت حساب شود کافی است.

فطریۀ مهمانی که شب عید فطر فقط برای افطاری دعوت شده است، بر عهدۀ صاحب‌خانه واجب نیست و باید خودش بپردازد.

حکم مهمان ناخوانده و ناخواسته

مهمانی که ناخوانده و بدون دعوت آمده باشد؛ اما میزبان به آمدنش راضی باشد، اگر بقیه شروط را داشت، فطریه‌اش بر عهدۀ صاحب‌خانه است.

مهمانی که ناخواسته و سرزده آمده باشد و میزبان راضی به آمدنش نباشد، حکمش این است:

  • خویی، تبریزی: گرچه مدتی هم بماند، فطره بر عهدۀ خود مهمان است.
  • مشهور: اگر نان‌خورِ میزبان حساب شود، فطره بر عهدۀ میزبان می‌باشد.
  • مکارم، زنجانی، صافی، فاضل: [همان فتوای مشهور؛ لکن به احتیاط واجب]
  • وحید: [به احتیاط واجب هم مهمان و هم میزبان هر دو فطریه را بپردازند]

کسی که فطریه‌اش بر دیگری واجب است:

  • لازم نیست خودش بپردازد.
    • سیستانی، مکارم: ولی اگر آن شخص نپردازد، به‌احتیاط واجب خودش بپردازد.
    • سیستانی، صافی: ولی اگر آن شخص نتواند بپردازد، به‌احتیاط واجب خودش بپردازد.
  • اگر خودش بپردازد، از عهدۀ آن شخص برداشته نمی‌شود.
    • مگر آنکه با اذن و اجازه او بپردازد.

فطریه | زکات فطره

مقدار و جنس فطریه

مقدار: نفری یک صاع (حدود سه کیلو)

جنس: از غذاهای معمول در شهر؛ مانند: نان، گندم، جو، خرما، کشمش، برنج، ماکارونی و…

یا اینکه قیمت این امور را در حدّی به فقیر بدهد که به‌راحتی بتواند آن سه کیلو را تهیه کند.


مصرف فطریّه

فطریه باید برای یکی از مصارف هشت‌گانۀ زکات مصرف شود.

گلپایگانی، صافی، سیستانی، وحید، مکارم، سبحانی: [به فقیر شیعه بپردازد]

مشهور: به فقیر ساکن در شهر زندگیِ زکات‌دهنده پرداخت شود.

افرادی که دادن فطریه به آن‌ها جایز نیست

  • خویی، زنجایی: دادن فطریه به شراب‌خوار جایز نیست. فتوا
  • مشهور: [دادن فطریه به شراب‌خوار جایز نیست] احتیاط
  • خویی، سیستانی، تبریزی: [دادن فطریه به تارک‌الصلاة جایز نیست]
  • مشهور: [دادن فطریه به کسی که آشکارا معصیت می‌کند جایز نیست]
  • زنجانی: [دادن فطریه به کسی که گدایی می‌کند جایز نیست]

فطریّه سیّد و غیرسیّد

  • شخصی که سید نیست، نمی‌تواند فطریه‌اش را به سید پرداخت کند
    • گرچه بعضی از نان‌خورهای پرداخت‌کننده، سید باشند
    • و گرچه بعضی از نان‌خورهای گیرنده، غیر سید باشند
  • شخصی که سید است، می‌تواند فطریه‌اش را به سید یا غیر سید پرداخت کند

زمان پرداخت فطریه

زمان شروع

  • خویی، سیستانی، تبریزی، زنجانی، وحید: ابتدای ماه رمضان؛ گرچه بهتر است داخل ماه مبارک نپردازد.
  • بهجت: هنگام رؤیت هلال ماه شوال

زمان پایان

  • شخصی که می‌خواهد نماز عید فطر بخواند [باید پیش از نماز بپردازد]
  • شخصی که نمی‌خواهد نماز عید بخواند تا ظهر [زنجانی: تا شب] روز عید فرصت دارد.

کنارگذاشتن فطریه

انسان می‌تواند روز عید فطر، فطریه را از اموال خود جدا کند و در روزهای آینده به فقیر بپردازد.

سیستانی: باید برای تأخیر در پرداخت فطریه، غرض عقلایی داشته باشد.

اما اگر فطریه را در زمان خودش نپرداخت و کنار هم نگذاشت [بعداً به‌نیت مافی‌الذمه یعنی بدون نیت ادا و قضا بپردازد]

تبدیل زکات فطره

آنچه را که به‌عنوان فطریه از اموالش جدا ساخت، نمی‌تواند به مال دیگر تبدیل کند؛ بلکه باید عین همان را به فقیر بدهد.

شخصی که مثلاً فطریه‌اش ۳۰ هزار تومان است، نمی‌تواند ۵۰ هزار تومان کنار گذاشته و نیت کند که ۳۰ تومان از آن فطریه باشد!

6 در مورد “حکم فطریه (زکات فطره) طبق فتوای مراجع”

  1. سلام ممنون از اینکه نظر بقیه مراجع را آوردید
    فقط یک سوال منظورتان از مشهور چه کسانی هستند و دوما چرا نظر مرحوم امام و رهبری را نیاوردید با تشکر یامهدی

    1. با سلام و احترام
      زمان تهیه این نوشتار، از رساله ۱۲ مرجع استفاده کردم که با محوریت فتوای امام است و در نوشتن، نظر عموم مراجع مدنظر گرفته شده و مراجعی که اختلاف داشتند منفرداً مطرح شده‌اند.
      با توجه به اینکه رهبری رساله ندارند و فتاوای ایشان در رساله ۱۲ مرجع به‌صورت جداگانه مطرح شده است، غالباً فرصت نمی‌کنم که نظر ایشان را از لابه‌لای استفتائات گزینش و بیان کنم.

    1. با احترام
      اگر نیازمند شرعی محسوب شود اشکالی ندارد.
      نیازمندِ شرعی کسی است که درآمدهایش جواب‌گوی هزینه‌های زندگی‌اش نباشد و البته زندگی‌اش خارج از حدّ شئوناتش نباشد.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *