نذر شرعی و قسم و عهد
فهرست مطالب
احکام نذر
نَذْر یعنی اینکه انسان برای رضای خدا بر خود واجب کند:
- کاری که انجامدادنش خوب است را انجام دهد؛
- یا کاری که انجامندادنش خوب است را رها کند.
شرایط نذر شرعی
- نذرکننده دارای این شرایط باشد:
- بالغ باشد
- عاقل باشد
- با اختیار نذر کند و مجبور نباشد
- با قصد نذر کند و شوخی نداشته باشد
- بتواند به نذرش عمل کند و برایش مقدور باشد.
- صیغه نذر بهزبان آورده شود.
- صیغه نذر: برای خدا بر من است که فلان کار را انجام دهم یا ترک کنم.
- فارسی یا عربی بودن صیغه نذر فرقی ندارد.
- اگر صیغه نذر را بر زبان جاری نکرده باشد، نذرواقع نشده است؛ مثل اینکه نذرش را در دل خطور داده باشد.
- اگر نام خدا را نبرده باشد، نذر واقع نشده است؛ مثلا: «اگر مریضم خوب شود فلان کار را انجام میدهم».
- نذری که در آن صیغه نذر بر زبان جاری نشده یا اسم خدا برده نشده است «نذر عرفی» است و عمل به آن خوب است؛ اما واجب نیست.
- متعلَّق نذر، رجحان داشته باشد:
- یعنی مثلاً نذر کند عمل واجب یا مستحبی را انجام دهد یا عمل حرام یا مکروهی را ترک کند.
- پس اگر مثلاً فرزندی نذر کرد که روزه مستحبی بگیرد و پدر یا مادر از روی دلسوزی گفتند: «روزه نگیر»، این نذر باطل است.
لوازم نذر شرعی
- عملکردن به نذر شرعی واجب است؛
- عملنکردن به نذر شرعی کفاره دارد؛
- نذر شرعی را نمیتوان تغییر داد و عوض کرد.
نذر مشروط و غیرمشروط
نذر مشروط مانند: اگر مریضیام خوب شود، برای خدا بر من است که یک روز روزه بگیرم.
نذر غیرمشروط مانند: برای خدا بر من است که یک روز روزه بگیرم.
نذر معیَّن و غیرمعیّن (از نظر زمان)
نذر معیّن مانند: برای خدا بر من است که…
- امسال روز دحوالارض (بیستوپنجم ذوالقعده) به زیارت حضرت رضا(ع) بروم؛
- هر سال روز عرفه به زیارت امام حسین(ع) بروم؛
- هر هفته روز جمعه غسل جمعه انجام دهم؛
- هر روز بهنیت فرج هزار صلوات بفرستم؛
- تا یک ماه روزی یک صفحه قرآن بخوانم.
نذر غیرمعیّن مانند: برای خدا بر من است که…
- یک اربعین به زیارت سیدالشهدا(ع) بروم؛
- یک کیسه برنج به نیازمندان بدهم؛
- فلان مبلغ برای مجلس امام حسین(ع) خرج کنم.
زمان انجام نذر
در نذر معیّن:
- اگر نذر کرده کاری را انجام دهد، باید در همان روز یا روزهای خاص آن کار را انجام دهد.
- اگر نذر کرده کاری را انجام ندهد، باید در همان روز یا روزهای خاص آن کار را انجام ندهد.
در نذر غیر معین:
- اگر نذر کرده کاری را انجام دهد، یک مرتبه که انجام بدهد، کافی است و به نذرش عمل کرده است.
- اگر نذر کرده کاری را انجام ندهد، هیچوقت نباید آن کار را انجام دهد و اگر انجام داد گناه کرده و کفاره بر او واجب میشود و نذرش باطل میشود.
مسیر مصرف نذر
در نذر شرعی انسان نمیتواند جهت مصرف را تغییر بدهد، مثلاً اگر نذر کند یک آبسردکن برای مسجد بخرد، نمیتواند آن را برای فرش مسجد مصرف کند و اگر نذر کرد فلان مبلغ را برای جهیزیه فاطمه بدهد، در این صورت نمیتواند آن را برای جهیزیه معصومه خرج کند یا مثلاً اگر نذر کند به زیارت امام حسین(ع) برود، نمیتواند به زیارت امیرالمؤمنین(ع) برود.
کفاره مخالفت با نذر (حنث نذر)
عملنکردن به نذر، علاوه بر اینکه معصیت است، کفاره نیز دارد، یعنی انسان باید:
- ده نفر فقیر را سیر کند؛
- یا ده نفر فقیر را لباس بپوشاند؛
- یا اگر نمیتواند، سه روز پیدرپی روزه بگیرد.
احکام قَسَم
انواع قسم
- قسم برای الزام بر فعل: گاهی انسان مثلاً میگوید: «به خدا قسم میخورم که هر روز قرآن بخوانم» یا «به خدا قسم میخورم که دیگر سیگار نکشم» و در واقع میخواهد انجامدادن یا ندادن آن کار را بر خود لازم گرداند.
- مخالفت با این قسم، حرام است و کفاره دارد.
- قسم برای گواه بر صدق: گاهی مثلاً میگوید: «به خدا این مطلب را نمیدانم» یا «به خدا من این کار را نکردهام» و در واقع میخواهد بهوسیله قسم، صداقت خود را ثابت کند.
- دروغبودن این قسم، حرام است ولی کفاره ندارد.
مخالفت با قسم به غیر اسم خداوند و صفات مختص او (مثل قسم به قرآن و انبیا و امامان)، گناه دارد ولی کفاره ندارد.
کفاره شکستن قسم (حنث یمین)، مانند کفاره نذر است.
احکام عَهْد
عهد یعنی انسان با خدای خویش پیمان ببندد که:
- کار خوبی را انجام بدهد؛ مثلاً بگوید: «با خدا عهد میبندم که نمازم را اول وقت بخوانم»؛
- یا کار بدی را انجام ندهد؛ مثلاً بگوید: «با خدا عهد میبندم که دروغ نگویم».
کفاره مخالفت با عهد
عملنکردن به عهد، علاوه بر اینکه معصیت است، کفارهای شبیه کفاره افطار عمدی ماه رمضان دارد، یعنی انسان باید:
- یا شصت روز روزه بگیرد؛
- یا شصت فقیر را سیر کند.
منبع: رساله جوان؛ المسائل المنتخبة