فهرست مطالب
نیت یعنی چه؟ و چگونه باید باشد؟
نیّت تقریباً یعنی تصمیم، قصد، اراده و هدف.
در نیت وسـواس نداشته باشید
وقتی می‌گوییم یکی از واجبات نماز نیت است، یعنی اینکه انسان هنگام گفتن «الله اکبر» تصمیم داشته باشد که نماز بخواند. و واقعا خیلی سخت و دور از ذهن است که انسان رو به قبله بایستد و تکبیر را بگوید؛ اما قصد خواندن نماز را نداشته باشد! پس چرا بعضی افراد نیت را سخت می‌گیرند؟!
گاهی دیده‌ام افرادی از هنگامی که امام جماعت نماز را شروع می‌کند با خودشان درگیر هستند که نیت کنند، امام جماعت به رکوع می‌رود؛ اما ایشان همچنان در تلاش‌اند که نیت کنند! آخر چرا این‌قدر خودشان را اذیت می‌کنند؟ آیا این نماز مظهر عبادت خداوند است؟ خیر، عبادت و گوش‌دادن به حرف شیطان است.
نیت را حتی لازم نیست بر زبان بیاوریم، همین که در ذهنمان می‌دانیم می‌خواهیم نماز بخوانیم یا وضو بگیریم و غسل کنیم، همین نیت است. پس هیچ‌گاه وسواس نداشته باشید، معطل نیت نباشید، حتی در حدّ یک ثانیه.
قصد قربت در نیت عبادات
وظایفی و کارهایی که بر عهده داریم و انجام می‌دهیم، برخی جزو عبادات هستند و برخی جزو معاملات.
- عبادات یعنی کارهایی که باید با قصد قربت انجام شود، یعنی نیت انسان باید خالص برای خدا باشد و انسان از انجام آن جز رضای خدا و قُرب و نزدیک‌شدن به ذات پروردگار، هدف دیگری نداشته باشد.
- معاملات کارهایی هستند که هدفِ الهی در آن شرط نیست؛ ولی اگر با نیت الهی همراه شود، ثواب پیدا می‌کند.
مراحل ریا در نیت
یکی از شرایط نماز و تمام عبادات، قصد قربت و خالص‌بودن از ریا و اهداف غیرالهی است که خود ریا انواعی دارد.
مرحوم سید در عروه الوثقی می‌فرماید: ریا در نماز به ده صورت تصور می‌شود که در برخی از صورت‌ها نماز باطل و برخی خللی به نماز وارد نمی‌کند:
-
فقط غیر خدا
أحدها: أن یأتی بالعمل لمجرّد إراءه الناس من دون أن یقصد به امتثال أمر اللّٰه تعالى، و هذا باطل بلا إشکال، لأنّه فاقد لقصد القربه أیضاً
-
خدا و غیر خدا
الثانی: أن یکون داعیه و محرّکه على العمل القربه و امتثال الأمر و الریاء معاً، و هذا أیضاً باطل
-
ریا در برخی از اجزای واجب
الثالث: أن یقصد ببعض الأجزاء الواجبه الریاء، و هذا أیضاً باطل
-
ریا در برخی از اجزای مستحب
الرابع: أن یقصد ببعض الأجزاء المستحبّه الریاء، کالقنوت فی الصلاه، و هذا أیضاً باطل على الأقوى
-
ریا در مکان نماز
الخامس: أن یکون أصل العمل للّٰه، لکن أتى به فی مکان و قصد بإتیانه فی ذلک المکان الریاء کما إذا أتى به فی المسجد أو بعض المشاهد ریاء، و هذا أیضاً باطل على الأقوى. و کذا إذا کان وقوفه فی الصفّ الأوّل من الجماعه، أو فی الطرف الأیمن ریاء.
-
ریا در زمان نماز
السادس: أن یکون الریاء من حیث الزمان کالصلاه فی أوّل الوقت ریاء، و هذا أیضاً باطل على الأقوى.
-
ریا در برخی از اوصاف
السابع: أن یکون الریاء من حیث أوصاف العمل کالإتیان بالصلاه جماعه أو القراءه بالتأنّی أو بالخشوع، و هذا أیضاً باطل على الأقوى.
-
ریا در مقدمات نماز
الثامن: أن یکون فی مقدّمات العمل، کما إذا کان الریاء فی مشیه إلى المسجد لا فی إتیانه فی المسجد، و الظاهر عدم البطلان فی هذه الصوره.
-
ریا در اعمال خارج از نماز
التاسع: أن یکون فی بعض الأعمال الخارجه عن الصلاه، کالتحنّک حال الصلاه. و هذا لا یکون مبطلًا إلّا إذا رجع إلى الریاء فی الصلاه متحنّکاً.
-
خوش‌آمدن از دیدن مردم
العاشر: أن یکون العمل خالصاً لله، لکن کان بحیث یعجبه أن یراه الناس، و الظاهر عدم بطلانه أیضاً، کما أنّ الخطور القلبیّ لا یضرّ، خصوصاً إذا کان بحیث یتأذّى بهذا الخطور.
کذا لا یضرّ الریاء بترک الأضداد! کما لو کان فی مجلس یتکلم أهله بما یرجع إلى أُمور الدنیا، فأعرض عنهم و ترک مجالستهم مظهراً أنّه لا یحب اللغو و الخوض فی غیر أُمور الدین فکان مرائیاً فی هذا الابتعاد و الانفصال و قد تشاغل حینئذ فی الصلاه، فإنّه لا موجب لفسادها، لعدم تعلق الریاء بها، بل بترک ضدّها و هو الاشتراک فی ذاک المجلس الذی هو أمر آخر مقارن مع الصلاه، و لم یکن متّحداً معها. موسوعه الامام الخویی
ریا و عجب بعد از عمل
الریاء المتأخّر لا یوجب البطلان، بأن کان حین العمل قاصداً للخلوص، ثمّ بعد تمامه بدا له فی ذکره، أو عمل عملًا یدلّ على أنّه فعل کذا. العجب المتأخّر لا یکون مبطلاً، بخلاف المقارن، فإنّه مبطل على الأحوط، و إن کان الأقوى خلافه.
۰ دیدگاه