شیوع ادعیه جعلی
یکی از آسیب‌های جوامع دینی و متدینین، رواج ادعیه جعلی و دعاهای ساختگی است. این امور باعث ضعف اعتقادات مردم و دوری ایشان از پل‌های ارتباطی حقیقی با پروردگار متعال می‌باشد.
متأسفانه تنوع‌طلبی در زندگی مادی، به زندگی معنوی ما انسان‌ها نیز سرایت کرده و باعث شده گاهی اعمال مستحبیِ قطعی را رها کرده، به‌دنبال مستحبات جدید و عجیب‌وغریب بگردیم! و حتی گاهی بیش از واجبات به‌دنبال مستحبات رفته و ثواب و اثرگذاری مستحبات را بیش از واجبات می‌پنداریم!
همین امر باعث پیدایش و شیوع دعاها و نمازها و اعمال جعلی و ساختگی فراوانی شده و بازار دعاهای تقلبی و دروغین را گرم کرده است.
در ادامه به برخی از ادعیه جعلی و دعاهای مشهور بی‌سند اشاره می‌کنیم که بعضاً با تأکید و اهتمام فراوان توسط متدینین پیگیری می‌شود و کوشش ناشران برای چاپ کتب ادعیه جعلی را در پی دارد!
سند و اعتبار دعای گنج العرش
یکی از ادعیه جعلی دعایی است که به‌صورت کارتی به‌نام گنج‌العرش چاپ شده یا در لابه‌لای برخی از کتاب‌های منتخب دعا دیده می‌شود و مشتمل بر تهلیل(لا اله الا الله) و تسبیح(سبحان الله) و اسامی و صفات باری تعالی است. در مجموعه‌های حدیثی معتبر و حتّی غیرمعتبر قدیمی یافت نشد و این مطلب به‌گواهی مجموعه حدیثی نورالعتره(که مشتمل بر ۴۰۰ جلد کتاب حدیثی است) و معجم فقهی(که مشتمل بر سه‌هزار جلد کتاب حدیثی سنّی و شیعه است) می‌باشد. در این راستا نکاتی بیان می‌شود.
۱. «گنج زیر عرش» اصطلاحی است که در روایات چندی در منزلت ادعیه، آیات و اذکاری وارد شده است که به برخی از آنها اشاره می‌گردد که اگر کسی بخواهد بر اساس روایات از ادعیه و اعمال عبادی ثوابی ببرد(۱) اینها گنج عرش است نه آن مجعولات:
الف) درباره دعای یستشیر(که در مفاتیح هم آمده)(۲) در مهج الدعوات روایت مفصّلی نقل شده که در آن از این دعا به «کنز من کنوز العرش» تعبیر شده است(۳) و نیز درباره دعای «یا من اظهر الجمیل»(که در روایات متعددی سفارش به خواندن آن شده است) عبارت «کلماتی از گنج‌های عرش» آمده است.(۴)
ب) در شأن سوره فاتحه الکتاب، آیه الکرسی و خواتم سوره بقره آمده است که این آیات گنج‌های (پنهان در) زیر عرش پروردگار متعال‌اند:(۵) به‌ویژه درباره سوره حمد فرموده‌اند: این سوره برترین گنج (پنهان در) زیر عرش می‌باشد.(۶)
ج) درباره ذکر شریف «لا حول و لا قوّه الّا بالله» نیز این عبارت در بعضی از نسخ کتاب امالی صدوق(۷) و نیز در کنز العمال دیده می‌شود.(۸)
۲. دعای گنج العرش، هم از اشتباهات نحوی آن و هم از چینش کلمات و جملات و نحوه شروع و ختم آن، روشن است که از ناحیه معصومین(علیهم‌السلام) صادر نشده است.
۳. حال، چه انگیزه‌ای در تألیف(یا به‌عبارت گویاتر جعل) این دعا بوده و نیز رواج و چاپ آن به چه هدف؟ خیرخواهانه می‌باشد یا احتمال سوء نیّت در کار است، فرصت رسیدگی دیگری را می‌طلبد.
۴. به هر صورت، وظیفه وزارت ارشاد اسلامی که مسئولیت نظارت بر چاپ و نشر در کشور به‌طور مستقیم به آنها برمی‌گردد و باید خود متکفّل رسیدگی به چاپ قرآن و ادعیه باشند یا به مرجع ذی‌صلاحی بسپارند و تساهل آنها از این مسئولیت خطیر در این بیست و چند ساله انکارناپذیر است، هرچند عدم توجّه آنان و دیگران و سهل‌انگاری مسئولان در نسبت‌دادن هر غثّ و سمین به شریعت، مسئولیت همه را در این‌باره سنگین‌تر می‌کند که عدم توجّه به آن، عواقب خطیری را به‌دنبال دارد.(۹)
در پایان: هر متن عربی را نباید به حساب روایت یا دعا آورد و دعای گنج العرش از جمله آنها است.
بلی ممکن است محتوای این متن عربی قابل استفاده باشد و دچار مشکل نباشد، ولی مهم و مشکل آن است که و لو یک متن سنگین و متقن باشد، اگر از معصوم صادر نشد، نباید به ایشان نسبت داد.
پاورقی‌ها
- با توجه به ضعف سندی این روایات به قاعده کلی در اعمال مستحبّی اشاره شد که اگر روایتی در فضیلت کاری وارد شد مؤمن اگر به آن عمل کند به ثواب عمل می‌رسد هرچند آن روایت راست نباشد.
- عباس، قمی، مفاتیح الجنان.
- ابن طاووس، سید رضی‌الدین، مهج الدعوات، به نقل بحارالانوار، ج۸۶، ص۳۳۰.
- حلّی، ابن فهد، عده الداعی، ص ۳۱۶، مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۹۲، ص۱۹۸.
- بحارالانوار، همان، ج۸۶، ص۱۲۵، حر عاملی، جواهر السنیه، ص۱۴۳.
- بحارالانوار، همان، ج۸۹، ص۲۲۷، از تفسیر امام عسکری(ع).
- صدوق، محمد بن علی بن بابویه، امالی، ص۳۲۴. بحارالانوار، همان، ج۹۰، ص۱۸۶ از آن.
- متّقی هندی، کنزالعمال، ج۲، ص۴۹۷، ح۴۵۸۹.
- عباس، قمی، مفاتیح الجنان (خط طاهر خوشنویس بدون ترجمه) ص ۴۳۱ و ۵۷۲.
دعای صد صلوات
یکی دیگر از ادعیه جعلی که چند سالی است رواج فراوانی پیدا کرده و ناشران سودجو و بچاپ بفروش نیز آن را در تیراژهای بسیار بالا چاپ و منتشر کرده می‌کنند، دعای صد صلوات است.
از مضمون برخی فقرات این دعا، جعلی‌بودنش پرواضح است.
تکمیل به‌زودی
لیله الرغائب
یکی از اعمالی که ظاهراً جعلی بوده و از منابع اهل‌تسنن وارد روایات شیعه شده است، اعمال و نماز لیلة الرغائب است.
بحث تفصیلی درباره لیله الرغائب را اینجا ببینید.
سلام درمورد دعای یستشیر که آیا جعلی است یا مستند
با سلام
دعای یستشیر جزء ادعیه مفاتیح الجنان است و مرحوم سیدبن‌طاووس آن را در مهج الدعوات نقل کرده‌اند.
کنز العرش که در بلد الأمین آمده است.
با احترام
دعای «کنز العرش» که در بلد الامین مرحوم کفعمی نقل شده است، با دعای «گنج العرش» که در بازار موجود است، صرفاً تشابه اسمی داشته و محتوای آن کاملاً متفاوت می‌باشد.
سلام علیکم
دعای صحیفه چطور
آیا سند روایی دارد؟
با تشکر
——
پاسخ: با سلام و احترام
متأسفانه دربارۀ آن اطلاعی ندارم.
در رابطه ی دعای گنج العرش نظر شما صحیح نمی باشد چون اگر این دعاها جعلی بودند دوازده امام آمدند خوب اینها جلوی رواج این دعا را میگرفتنداگر هم مربوط به بعد از ائمه بود اینهمه مرجع تقلید و عالمان بزرگ شیعه آمدند پس جلوی ترویج این دعاها را میگرفتند
عزیز جان همین که در کتب معتبر نیامده یعنی از نشر آن جلوگیری شده دیگه