فهرست مطالب
مهم‌ترین مسئله در ارتباط با بانوان
در ارتباط با مسائل زنان مهم‌ترین معضل، حاکمیت انگاره‌های غربی بر ذهنیت جامعه و طیف وسیعی از متدینین و حتی متفکران و علمای اسلامی است. القائات غرب سبب دوری هرچه بیشتر از آموزه‌های قرآن و روایات شده است؛ لذا باید دیدگاه اسلام را فارغ از مشهورات زمانه بررسی کنیم.
تساوی یا تفاضل رتبه‌ای مرد و زن؟
آیات و روایات، به جهت ساماندهی امور مادی و معنوی دنیا، درجه‌ای از فضیلت و برتری را برای مرد نسبت به زن قائل شده است، گرچه از نظر ملاک فضیلت در آخرت، یعنی ایمان و عمل صالح، این دو دوشادوش یکدیگر حرکت می‌کنند.
آیات:
آیه اول: «وَ لِلرِّجالِ عَلَيْهِنَّ دَرَجَةٌ» بقره۲، آیه۲۲۸
برجی درجه را بر قوای جسمی و فکری حمل نموده‌اند و آن را فاقد بار فضیلتی دانسته‌اند.
نقد: از نظر لغت، لسان العرب درجه را «الرفعة فی المنزلة» یعنی جایگاه برتر معنی می‌کند. تاج العروس و کتاب العین و مجمع البحرین و راغب نیز آن را به معنی برتری و منزلت و مرتبت می‌داند.
در آیات دیگری از قرآن نیز لفظ درجه به معنی برتری آمده است. «فَضَّلَ اللَّهُ الْمُجاهِدينَ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقاعِدينَ دَرَجَةً»، «الَّذينَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا في سَبيلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ»، «لا يَسْتَوي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا».
از نظر تفاسیر نیز، روایاتی که در ذیل آن آیه شریفه آمده، درجه را به معنی افضلیت و زیادی حقوق مردان بر زنان معنی نموده است.
تفسیر قمی: حق الرجال على النساء أفضل من حق النساء على الرجال.
آیه دوم: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ» نساء۴، آیه۳۴
مصباح اللغة و لسان العرب و تاج العروس فضیلت را به معنی درجه و ضدّ نقص و نقیصت تفسیر کرده‌اند.
راغب: این آیه مردان را مخصوص به فضیلتی ذاتی می‌نماید.
در دیگر آیات نیز، واژه فضیلت به همین معنی استعمال شده است، مانند: «تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ»، «وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمينَ»
شیخ طوسی: مراد این است که خداوند مردان را در عقل و رآی بر زنان برتری داده است. تفسیر تبیان
نکته: گاهی واژه درجه و فضیلت به همراه قیدی به کار می‌رود و دلالت بر مزیت در یک زمینه خاص دارد و فاقد بار ارزشی است؛ مانند: «وَ اللَّهُ فَضَّلَ بَعْضَكُمْ عَلى بَعْضٍ فِي الرِّزْقِ».
آیه سوم: «وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى بَعْضٍ لِلرِّجالِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَ لِلنِّساءِ نَصيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ» نساء۴، آیه۳۲
مجمع البیان: جمعى از زنان خدمت پيامبر گرامى شرفياب شده، عرض كردند: آيا خداوند، پروردگار مردان و پروردگار زنان نيست و شما پيامبر زنان و پيامبر مردان نيستيد؟ چرا خداوند مردان را نام مىبرد و ما را نام نمىبرد؟ مىترسيم در ما خيرى نباشد و خداوند را به ما نيازى نباشد! از اين رو آيه شريفه نازل شد.
برخى گفتهاند: ام‌سلمه خدمت پيامبر عرض كرد: مردان مىجنگند و زنان نمىجنگند و براى زنان نصف ميراث است. كاش ما هم مرد بوديم، مىجنگيديم و به آنچه مردان مىرسند مىرسيديم. از اين رو آيه نازل شد. اين قول از مجاهد است.
قتاده و سدى گويند: چون آيه ارث نازل گرديد، مردان گفتند: اميدواريم كه در آخرت هم حسنات، بر حسنات زنان افزون‌تر باشد، هم‌چنان كه ميراثمان افزون‌تر است و زنان گفتند. اميدواريم: همان‌طورى كه ميراث ما نصف است كيفر اخروى ما نيز نصف مردان باشد، از اين رو آيه نازل شد.
روایات:
جُعِلْتُ فِدَاكَ كَيْفَ صَارَ الرَّجُلُ إِذَا مَاتَ وَ وُلْدُهُ مِنَ الْقَرَابَةِ سَوَاءٌ تَرِثُ النِّسَاءُ نِصْفَ مِيرَاثِ الرِّجَالِ وَ هُنَّ أَضْعَفُ مِنَ الرِّجَالِ وَ أَقَلُّ حِيلَةً فَقَالَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ فَضَّلَ الرِّجَالَ عَلَى النِّسَاءِ بِدَرَجَةٍ وَ لِأَنَّ النِّسَاءَ يَرْجِعْنَ عِيَالًا عَلَى الرِّجَالِ.
شخصی یهودی از پیامبر اکرم سؤالاتی کرد و من جمله پرسید: مَا فَضْلُ الرِّجَالِ عَلَى النِّسَاءِ؟ حضرت فرمودند: كَفَضْلِ السَّمَاءِ عَلَى الْأَرْضِ وَ كَفَضْلِ الْمَاءِ عَلَى الْأَرْضِ فَالْمَاءُ يُحْيِي الْأَرْضَ وَ بِالرِّجَالِ تُحْيَا النِّسَاءُ لَوْ لَا الرِّجَالُ مَا خُلِقَتِ النِّسَاءُ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ…
پیامبر اکرم: مَا مِنْ رَجُلٍ رَدِيٍّ إِلَّا وَ الْمَرْأَةُ الرَّدِيَّةُ أَرْدَى مِنْهُ، وَ لَا مِنِ امْرَأَةٍ صَالِحَةٍ إِلَّا وَ الرَّجُلُ الصَّالِحُ أَفْضَلُ مِنْهَا، وَ مَا سَاوَى اللَّهُ قَطُّ امْرَأَةً بِرَجُلٍ إِلَّا مَا كَانَ مِنْ تَسْوِيَةِ اللَّهِ فَاطِمَةَ بِعَلِيٍّ ع وَ إِلْحَاقِهَا بِهِ وَ هِيَ امْرَأَةٌ تَفْضُلُ نِسَاءَ الْعَالَمِينَ.
زنی از پیامبر اکرم سؤالاتی نمود و من جمله پرسید: مَنْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَقّاً عَلَى الرَّجُلِ؟ قَالَ: وَالِدُهُ؛ فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَقّاً عَلَى الْمَرْأَةِ؟ قَالَ: زَوْجُهَا؛ قَالَتْ: فَمَا لِي عَلَيْهِ مِنَ الْحَقِّ مِثْلُ مَا لَهُ عَلَيَّ؟! قَالَ: لَا وَ لَا مِنْ كُلِّ مِائَةٍ وَاحِدَةٌ؛ فَقَالَتْ: وَ الَّذِي بَعَثَكَ بِالْحَقِّ نَبِيّاً لَا يَمْلِكُ رَقَبَتِي رَجُلٌ أَبَداً.
گروهی خدمت پیامبر رسیدند و عرض کردند: إِنَّا رَأَيْنَا أُ نَاساً يَسْجُدُ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ! فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى‌الله‌عليه‌وآله: لَوْ أَمَرْتُ أَحَداً أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ، لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا.
پیامبر اکرم: لَا تُؤَدِّي الْمَرْأَةُ حَقَّ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَتَّى تُؤَدِّيَ حَقَّ زَوْجِهَا.
امام رضا علیه‌السلام: وَيْلٌ لِامْرَأَةٍ أَغْضَبَتْ زَوْجَهَا وَ طُوبَى لِامْرَأَةٍ رَضِيَ عَنْهَا زَوْجُهَا.
نقصان دین و عقل
زنی خدمت پیامبر اکرم عرضه داشت: مَا بَالُ الْمَرْأَتَيْنِ بِرَجُلٍ فِي الشَّهَادَةِ وَ فِي الْمِيرَاثِ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: يَا أَيَّتُهَا الْمَرْأَةُ إِنَّ ذَلِكَ قَضَاءٌ مِنْ مَلِكٍ عَدْلٍ حَكِيمٍ لَا يَجُورُ وَ لَا يَحِيفُ وَ لَا يَتَحَامَلُ- لَا يَنْفَعُهُ مَا مَنَعَكُنَّ يُدَبِّرُ الْأَمْرَ بِعِلْمِهِ، يَا أَيَّتُهَا الْمَرْأَةُ «لِأَنَّكُنَّ نَاقِصَاتُ الدِّينِ وَ الْعَقْلِ» قَالَتْ: يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا نُقْصَانُ دِينِنَا؟ قَالَ: إِنَّ إِحْدَاكُنَّ تَقْعُدُ نِصْفَ دَهْرِهَا- لَا تُصَلِّي بِحَيْضَةٍ عَنِ الصَّلَاةِ لِلَّهِ، وَ إِنَّكُنَّ تُكْثِرْنَ اللَّعْنَ وَ تُكَفِّرْنَ الْعَشِيرَةَ تَمْكُثُ إِحْدَاكُنَّ عِنْدَ الرَّجُلِ عَشْرَ سِنِينَ فَصَاعِداً يُحْسِنُ إِلَيْهَا وَ يُنْعِمُ عَلَيْهَا فَإِذَا ضَاقَتْ يَدُهُ يَوْماً أَوْ خَاصَمَهَا قَالَتْ: لَهُ مَا رَأَيْتُ فِيكَ خَيْراً قَطُّ، وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ مِنَ النِّسَاءِ هَذَا خُلُقَهَا فَالَّذِي يُصِيبُهَا مِنْ هَذَا النُّقْصَانِ مِحْنَةٌ عَلَيْهَا التَّصَبُّرُ فَيُعْظِمُ اللَّهُ ثَوَابَهَا فَأَبْشِرِي.
و نیز ر.ک: بحار، ج۳۲، ص۱۴۸
پرده‌نشینی یا حضور گسترده اجتماعی زن؟
آیات:
آیه اول: «…وَ قَرْنَ في بُيُوتِكُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِيَّةِ الْأُولى…» احزاب۳۳، آیه۳۳
گرچه مخاطب این آیه همسران پیامبر هستند، و لکن مفسران اتفاق دارند که توصیه‌هایی که به ایشان شده است، شامل همه بانوان است.
تفسیر نمونه: بدون شك اين يك حكم عام است، و تكيه آيات بر زنان پيامبر ص به عنوان تاكيد بيشتر است، درست مثل اينكه به شخص دانشمندى بگوئيم تو كه دانشمندى دروغ مگو، مفهومش اين نيست كه دروغ گفتن براى ديگران مجاز است، بلكه منظور اين است كه يك مرد عالم بايد به صورت مؤكدتر و جدىترى از اين كار پرهيز كند.
آیه دوم: «وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ» احزاب۳۳، آیه۵۳
تعلیل موجود در آیه، این آیه را نیز از اختصاص به همسران پیامبر اکرم در می‌آورد.
مغنیه در الکاشف: حيث يشعر بأن الاختلاط و إزالة الحجاب بين النساء و الرجال يؤدي الى الفساد و الفتنة، و معنى هذا ان الاختلاط محرم، أو ان الأولى تركه- على الأقل- و بهذا يتبين معنا ان الاختلاط سبب لاثارة الغريزة الجنسية، و ليس سببا لتهذيبها و كبح جماحها (مهار و خاموش).
روایات:
پیامبر اکرم: النِّسَاءُ عَوْرَةٌ فَاحْبِسُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ.
نبی مکرم: أَعْرُوهُنَّ يَلْزَمْنَ الْحِجَال. عریان نگه دارید و بیش از اندازه زینت نپوشانید تا در خانه بمانند.
و نیز فرمود: …فَقَصِّرُوا أَجْنِحَةَ نِسَائِكُمْ وَ لَا تُطَوِّلُوهَا، فَإِنَّ فِي تَقْصِيرِ أَجْنِحَتِهَا رِضًى وَ سُرُوراً وَ دُخُولَ الْجَنَّةِ بِغَيْرِ حِسَابٍ. احْفَظُوا وَصِيَّتِي فِي أَمْرِ نِسَائِكُمْ حَتَّى تَنْجُوا مِنْ شِدَّةِ الْحِسَابِ وَ مَنْ لَمْ يَحْفَظْ وَصِيَّتِي فَمَا أَسْوَأَ حَالَهُ بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ.
و نیز فرمود: صَلَاةُ الْمَرْأَةِ وَحْدَهَا فِي بَيْتِهَا كَفَضْلِ صَلَاتِهَا فِي الْجَامِعِ خَمْساً وَ عِشْرِينَ دَرَجَة.
امام باقر علیه‌السلام: صَلَاةُ الْمَرْأَةِ فِي مِخْدَعِهَا (پستوی خانه) أَفْضَلُ مِنْ صَلَاتِهَا فِي بَيْتِهَا وَ صَلَاتُهَا فِي بَيْتِهَا أَفْضَلُ مِنْ صَلَاتِهَا فِي الدَّارِ (صحن خانه).
نهج الفصاحه: «خير مساجد النّساء قعر بيوتهنّ.»
زنی آمد خدمت پیامبر اکرم و عرض کرد: من به نمایندگی گروهی از زنان آمده‌ام تا سؤالی بپرسم، و البته هیچ زنی در شرق و غرب عالم نیست مگر آن که همین سؤال در ذهنش وجود دارد و آن اینکه: خداوند تو را به حق مبعوث کرد، ما به تو ایمان داریم، اما «انا معشر النساء محصورات مقصورات قواعد بيوتكم و مقضي شهواتكم و حاملات أولادكم و انكم معاشر الرجال فضلتم علينا بالجمعة و الجماعات و عيادة المرضى و شهود الجنائز و الحج بعد الحج و أفضل من ذلك الجهاد في سبيل الله و ان الرجل منكم إذا خرج حاجا أو معتمرا أو مرابطا حفظنا لكم أموالكم و غزلنا لكم أثوابكم و ربينا لكم أموالكم فما نشارككم في الأجر يا رسول الله»
پیامبر رو به اصحاب نمود و فرمود: آیا تاکنون سخنی زیباتر از سؤال این زن در امر دینش شنیده‌اید؟ برخی گفتند: گمان نداریم که این مطالب تاکنون به ذهن زنی خطور کرده باشد!
حضرت فرمودند: «انصرفي أيتها المرأة و اعلمي من خلفك من النساء ان حسن تبعل إحداكن لزوجها و طلبها مرضاته و اتباعها موافقته يعدل ذلك كله». فأدبرت المرأة و هي تهلل و تكبر استبشارا. الدرّ المنثور
مستفاد از این روایت: ۱. زنان در موارد پرسش‌های دینی و معارفی مجاز به مراوده با مردان هستند، البته با حفظ حدود و مرزها؛ ۲. وظیفه اصلی زنان، خانه‌داری و شوهرداری است نه حضور در جامعه؛ ۳. پیامبر اکرم نفی محصوریت نفرمودند، بلکه برای آن ارزشی معادل فعالیت‌های اجتماعی مردان بیان داشتند.
پیامبر اکرم … نَهَى أَنْ تَتَكَلَّمَ الْمَرْأَةُ عِنْدَ غَيْرِ زَوْجِهَا وَ غَيْرِ ذِي مَحْرَمٍ مِنْهَا أَكْثَرَ مِنْ خَمْسِ كَلِمَاتٍ مِمَّا لَا بُدَّ لَهَا مِنْهُ.
امیرالمؤمنین: يَا أَهْلَ الْعِرَاقِ نُبِّئْتُ أَنَّ نِسَاءَكُمْ يُوَافِقْنَ الرِّجَالَ (دوشادوش مردان حرکت می‌کنند) فِي الطَّرِيقِ، أَ مَا تَسْتَحْيُونَ؟ وَ قَالَ ع: لَعَنَ اللَّهُ مَنْ لَا يَغَارُ.
و نیز فرمود: أَ مَا تَسْتَحْيُونَ وَ لَا تَغَارُونَ نِسَاءَكُمْ يَخْرُجْنَ إِلَى الْأَسْوَاقِ وَ يُزَاحِمْنَ الْعُلُوج (با مردان درشت هیکل شانه‌به‌شانه می‌شوند).
و نیز فرمود: وَ اكْفُفْ عَلَيْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِكَ إِيَاهُنَّ فَإِنَّ شِدَّةَ الْحِجَابِ خَيْرٌ لَكَ وَ لَهُنَّ مِنَ الِارْتِيَابِ وَ لَيْسَ خُرُوجُهُنَّ بِأَشَدَّ مِنْ دُخُولِ مَنْ لَا تَثِقُ بِهِ عَلَيْهِنَّ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا يَعْرِفْنَ غَيْرَكَ مِنَ الرِّجَالِ فَافْعَلْ.
امام صادق علیه‌السلام: إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ حَوَّاءَ مِنْ آدَمَ فَهِمَّةُ النِّسَاءِ الرِّجَالُ فَحَصِّنُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ.
حضرت صدیقه فرمودند: خَيْرُ النِّسَاءِ أَنْ لَا يَرَيْنَ الرِّجَالَ وَ لَا يَرَاهُنَّ الرِّجَالُ.
و نیز فرمودند: أَدْنَى مَا تَكُونُ مِنْ رَبِّهَا أَنْ تَلْزَمَ قَعْرَ بَيْتِهَا.
زمانی که پیامبر اکرم تقسیم کار کردند و کارهای درون خانه را به حضرت زهرا سپردند، حضرت فرمودند: «فَلَا يَعْلَمُ مَا دَاخَلَنِي مِنَ السُّرُورِ إِلَّا اللَّهُ بِإِكْفَائِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ تَحَمُّلَ رِقَابِ الرِّجَالِ»
آیةالله محمدکاظم یزدی در عروة الوثقی: یستحب حبس المرأة فی البیت، فلا تخرج الا لضرورة و لا یدخل علیه احد من الرجال. و سایر فقها نیز تلقی به قبول کرده‌اند.
ولایت و قضاوت و مدیریت زنان
اسلام حضور زنان در جامعه به‌طور گسترده را ممنوع و معارض با شاکله طبیعی و فطری زن می‌داند. به‌خلاف دیدگاه جامعه فعلی که قائل به رجحان حضور فعال زنان در عرصه‌های گوناگون اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و… است.
آیات:
آیه اول: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ» نساء۴، آیه۳۴
المیزان: این آیه اطلاق دارد و صرفا تسلط مرد بر همسرش را ثابت نمی‌کند، بلکه قوامیت صنف مردان بر صنف زنان در همه امور زندگی.
محمدحسین تهرانی: معنا ندارد که خداوند متعال برای زن حق حاکمیت قائل باشد و او را مسلط بر میلیون‌ها مرد و زن قرار دهد ولی او را مسلط بر شوهرش نداند!
آیه دوم: «وَ قَرْنَ في بُيُوتِكُنَّ» احزاب۳۳، آیه۳۳
تصدی مشاغل و حضور گسترده اجتماعی زن با این توصیه منافات دارد.
روایات:
عایشه در جریان جنگ جمل، بیش از سرزنش به‌خاطر خروج بر علیه حاکم مسلمین، به‌جهت مخالفت با دستور قرآن مورد عتاب قرار گرفت. امیرالمؤمنین در طی نامه‌ای به او فرمود: «فانّك خرجت غاضبة للَّه و لرسوله تطلبين أمرا كان عنك موضوعا، ما بال النساء و الحرب و الاصلاح بين الناس، تطلبين بدم عثمان و لعمري لمن عرّضك للبلاء و حملك على المعصية أعظم إليك ذنبا من قتلة عثمان، و ما غضبت حتى أغضبت و ما هجت حتى هيجت، فاتّقي اللَّه و ارجعي إلى بيتك».
بعد از جنگ جمل نیز به سراغ عایشه آمد و با چوب بر کجاوه او زد و فرمود: «يا حميراء رسول اللَّه أمرك بهذا؟ أ لم يأمرك أن تقرّي في بيتك، و اللَّه ما أنصفك الّذين أخرجوك، إذ صانوا عقائلهم (از زنان خود صیانت کردند) و أبرزوك (تو را در معرض دید)»
نهی از اطاعت زنان
«طَاعَةُ الْمَرْأَةِ نَدَامَةٌ»
«يَا مَعَاشِرَ النَّاسِ لَا تُطِيعُوا النِّسَاءَ عَلَى حَالٍ وَ لَا تَأْمَنُوهُنَّ عَلَى مَالٍ وَ لَا تَذَرُوهُنَّ يُدَبِّرْنَ أَمْرَ الْعِيَالِ»
«كُلُّ امْرِئٍ تُدَبِّرُهُ امْرَأَةٌ فَهُوَ مَلْعُونٌ»
«لَا تُطِيعُوا النِّسَاءَ فِي الْمَعْرُوفِ حَتَّى لَا يَطْمَعْنَ فِي الْمُنْكَرِ»
«طَاعَةُ النِّسَاءِ غَايَةُ الْجَهْلِ»
«طَاعَةُ النِّسَاءِ شِيمَةُ الْحَمْقَى»
نهی از تولی امور اجتماعی توسط زنان
«وَ لَا تَوَلِّي الْقَضَاءِ»
«لا يفلح قوم وليتهم امرأة»
«لَنْ يُفْلِحَ قَوْمٌ وَلَّوْا أَمْرَهُمْ امْرَأَة»
«لَا تَوَلِّي الْمَرْأَةِ الْقَضَاءَ وَ لَا تَوَلِّي الْإِمَارَةِ»
قضاوت زنان از دیدگاه فقها
عدم صلاحیت زن برای قضاوت، بین فقهای شیعه و اغلب فقهای سنی اتفاقی است.
نهی از مشورت با زنان
«إِيَّاكَ وَ مُشَاوَرَةَ النِّسَاءِ إِلَّا مَنْ جَرَّبْتَ بِكَمَالِ عَقْلٍ فَإِنَّ رَأْيَهُنَّ يَجُرُّ إِلَى الْأَفْنِ وَ عَزْمَهُنَّ إِلَى وَهْنٍ»
«إِيَّاكُمْ وَ مُشَاوَرَةَ النِّسَاءِ فَإِنَّ فِيهِنَّ الضَّعْفَ وَ الْوَهْنَ وَ الْعَجْزَ»
«شَاوِرُوا النِّسَاءَ وَ خَالِفُوهُنَّ فَإِنَّ خِلَافَهُنَّ بَرَكَةٌ»
«أَرْبَعَةٌ مَفْسَدَةٌ لِلْقُلُوبِ الْخَلْوَةُ بِالنِّسَاءِ وَ الِاسْتِمْتَاعُ مِنْهُنَّ وَ الْأَخْذُ بِرَأْيِهِنَّ وَ مُجَالَسَةُ الْمَوْتَى»
«لَا تُشَاوِرُوهُنَّ فِي النَّجْوَى (اسرار) وَ لَا تُطِيعُوهُنَّ فِي ذِي قَرَابَةٍ»
زنان در آخر الزمان
«يطيع الرجل زوجته و يعصي والديه»
«یکون الرجل همّه بطنه و قبلته زوجته و دینه دراهمه»
«اسْتَعْمَلُوا السُّفَهَاءَ وَ شَاوَرُوا النِّسَاءَ»
«اذا رفعوا البنیان و شاوروا النسوان و یکثر الاختلاط»
«فَعِنْدَهَا تَكُونُ إِمَارَةُ النِّسَاءِ»
«رَأَيْتَ النِّسَاءَ قَدْ غَلَبْنَ عَلَى الْمُلْكِ وَ غَلَبْنَ عَلَى كُلِّ أَمْرٍ لَا يُؤْتَى إِلَّا مَا لَهُنَّ فِيهِ هَوًى»
چند تذکر ضروری
- قطعا دیدگاه اسلام درباره زن بر اساس نظام احسن تکوین و تشریع خداوند است، گرچه عقول ما نتواند به همه ابعاد و زوایای حکمت و مصلحت آن آگاهی یابد؛
- این نظریه هرگز نمی‌تواند موجب تحقیر زن قرار گیرد، آنچه که مایه فخر و مباهات است، ایمان و عمل صالح می‌باشد؛
- عموم مذمت‌ها و هشدارهایی که در ارتباط با زنان از ناحیه ائمه معصومین صادر شده است، نظر به شرایطی دارد که زن از جایگاه فطری و شرعی خود خارج شده باشد نه اینکه در هر شرایطی مستحق سرزنش باشد. و شاهد بر این مطلب، روایات عدیده‌ای که در مقام توصیه به تکریم و خوش‌رفتاری با زنان و نهی از اهانت به ایشان وارد شده است.
- ممکن است برخی افراد سخن از تغییر زمانه و لزوم تطبیق احکام با مقتضیات زمان به میان آورند، اما باید دقت داشت که دگرگونی‌های این زمانه توسط دنیای غرب به‌وجود آمده است و تبعیت از تمدن غرب، ماهیتی جز انحطاط و تباهی ندارد.
گرچه اجرای دیدگاه اسلام درباره زن در شرایط منحط کنونی تقریبا غیرممکن است، و لکن: الف) نباید دستورات نورانی اسلام را زیر سؤال برد؛ ب) باید حتی الامکان بر اجرای قوانین اسلام پافشاری نمود و در مواردی که به تشخیص عقلای متدین و کارشناسان زمان‌شناس و غیرمرعوب در برابر غرب، شرایط اضطراری تشخیص داده شد، به احکام ثانویه متوسل می‌شویم، باشد که با ظهور مصلح کلّ، شاهد تحقق مدینه فاضله اسلامی و اجرای کامل تک‌تک احکام نورانی باشیم. ان‌شاءالله
خلاصه کتاب جایگاه اجتماعی زن از منظر اسلام، مهدی نصیری
۰ دیدگاه