فهرست مطالب
نفقه چیست؟
نفقه به‌معنای هزینه‌های ضروری زندگی است؛ مانند: غذا و خوراک، لباس و پوشاک، وسایل زندگی، هزینه درمان و معالجه، خانه و مسکن.
اسباب وجوب نفقه: زوجیت؛ قرابت؛ ملکیت؛ اضطرار
چهار چیز نفقه را بر عهده انسان واجب می‌کند: ازدواج و نسبت فامیلی و مالک‌بودن و اضطرار.
۱. زوجیّت
-
نفقه همسر
نفقۀ زوجۀ دائمه مطیعه (به‌خلاف متمتعه و ناشزه) بر شوهر واجب است؛ گرچه وی بی‌نیاز باشد. و اگر پرداخت نکند، به زن بدهکار است و اگر بمیرد از اصل اموالش خارج می‌شود.
ناشزه زنی است که به شوهرش تمکین نکند؛ مگر در صورتی که عذری داشته باشد. عدم تمکین موقت و خروج از خانه بدون اجازه شوهر، موجب سقوط وجوب نفقه نمی‌شود.
مقدار نفقه
نفقه مقدار خاصی ندارد، بلکه مرد باید در حدّ شأن و شئونات زوجه، خوراک، پوشاک، فراش، غطاء، مسکن، وسایل سرمایی و گرمایی، اثاث منزل و غیره برایش تهیه نماید و هزینه‌های زایمان و درمان و داروی وی را تأمین کند.
فدیه و کفاره و ارش و دیه جزو نفقات نیست.
در مدت عده طلاق رجعی، نفقه زن بر شوهر واجب است.
در عده طلاق بائنی که زن حامله باشد تا زمان وضع‌حمل و زایمان نفقه زن بر شوهر واجب است.
در سفرهایی که مرد همسرش را به همراه خود می‌برد، باید خرج او را بپردازد، و همچنین در سفرهای ضروری که برای زن پیش می‌آید مانند سفرهای درمانی.
نفقات بر دو قسم هستند:
- الف) نفقاتی که انتفاع از آن مستلزم زوال عین آن است؛ مانند خوراک و پوشاک. در این قسم شوهر باید نفقه را به همسرش تملیک کند و بعد از آن حقّ مطالبه آن را ندارد، گرچه زن آنرا مصرف نکرده باشد.
- ب) نفقاتی که انتفاع از آن با بقاء عین آن ممکن است؛ مانند مسکن و فرش. در این قسم، تملیک اصل مال به همسر لازم نیست.
منهاج الصالحین، ج۳، ص۱۲۳
-
نفقات فرزند
تأمین هزینه زندگی فرزند، بر والدین واجب است، چنانچه تأمین زندگی والدین بر فرزند لازم است، یعنی هر کدام واجب النفقه یکدیگر هستند.
اگر ارحام و خویشاوندان نزدیک انسان فقیر باشند و مئونه زندگی خویش را نداشته باشند، انفاق بر ایشان واجب است.
-
حضانت و سرپرستی فرزند
سرپرستی فرزند (پسر و دختر) تا دو سال حق مشترک بین پدر و مادر است، چه از یکدیگر طلاق بگیرند یا خیر، و هیچ‌یک نمی‌توانند دیگری را از حقّش محروم نمایند. البته اگر مادر در این مدت ازدواج کرد، حقّ حضانتش ساقط می‌شود.
بعد از دو سال بر عهده پدر است، و احتیاط مستحب است که تا هفت سالگی او را از مادر جدا نکنند.
«تنتهی الحضانه ببلوغ الولد رشیداً». بعد از بلوغ و رشد، حضانت به پایان می‌رسد و فرزند مختار است که با چه کسی زندگی کند، مگر اینکه موجب آزار و اذیت ناشی از دلسوزی والدین شود که جایز نیست. و اگر بین والدین اختلاف پیش آمد، حق مادر مقدم است.
در صورت فوت پدر، حقّ حضانت به مادر منتقل می‌شود، گرچه ازدواج کرده باشد.
در صورت فوت پدر و مادر، حقّ حضانت به جدّ پدری منتقل می‌شود، و با نبود او، به بقیه اقارب به ترتیب طبقات ارث منتقل می‌شود.
حضانت، حقّ فرزند است و اگر ابوین قبول نکردند، مجبور به حضانت می‌شوند. البته مباشرت شرط نیست و آنها می‌توانند به غیر واگذار کنند.
فقه برای غرب‌نشینان، ص۳۲۵؛ منهاج الصالحین، ج۳، ص۱۲۰، م۴۰۱
۲. قرابت و نسبت فامیلی
۳. ملکیّت حیوانات
۴. اضطرار
تکمیل به‌زودی
۰ دیدگاه