تعریف دین باید جامع و مانع باشد. اگرچه در هر دینی میتوان آن دین را بهطور شفاف تعریف نمود؛ ولی با توجه به تنوع فراوان ادیان، نمیتوان تعریف کاملی از علم ادیان ارائه داد.
بیشتر از هشتاد تعریف برای دین بیان شده که هیچکدام جامع تمامی ادیان نمیباشد.
تقسیمبندی و طبقهبندی ادیان، معیارهای متفاوتی دارد، مثلا:
ادیان (ابتدایی و پیشرفته)
ادیان ابتدایی: باورهای اقوام ابتدایی که بسیط و ساده است و از نظام پیچیدهای برخوردار نیست. در این ادیان، مظاهر طبیعت، پرستش میشوند و هدف، تسخیر نیروهای طبیعی برای تأمین زندگی مادی است.
ادیان پیشرفته: ادیانی که نظام پیچیدهای دارند و به موجود یا موجودات فراطبیعی توجه دارند و هدفشان نجات در زندگی این دنیا و سرای دیگر است.
ادیان (خاموش و زنده)
ادیان خاموش، ادیانی که به تدریج، از بین رفته و امروزه پیروان چندانی ندارند؛ مانند: ادیان بین النهرین، مصر، یونان و روم باستان.
ادیان زنده: ادیانی که امروزه پیروان فراوانی دارد. ۱۱ دین را میتوان در زمرۀ ادیان زنده بهحساب آورد: اسلام، مسیحیت، یهودیت، هندو، بودا، جَین، سیک، زرتشت، کنفوسیوس، تائو و شینتو.
ادیان (شرقی و غربی)
ادیان غربی: اسلام و یهودی ومسیحیت
ادیان شرقی (شرق آسیا): بقیه ادیان
ادیان زنده بر اساس نژاد اولیه:
آریایی: هندو، بودا، سیک و زرتشت
نژاد زرد (خاور دور): کنفوسیوس، تائو و شینتو
سامی (ابراهیمی): یهودیت، مسیحیت و اسلام
[سام بن نوح، یکی از سه پسر حضرت نوح]
ضرورت بحث
رسانه، آنقدر کشورها را بههم نزدیک کرده که جهان به یک دهکده تبدیل شده است. الآن دیگر مرزهای جغرافیایی مانع انتشار ایدههای مختلف نیست. لذا برخی جوانها را میبینیم که امروزه جذب یکسری گروههای هندی میشوند و برای تزریق آرامش روحی، به هند سفر کرده و از انرژیدرمانی استفاده میکنند.
اگر از ادیان مختلف، آگاهی داشته باشیم، میتوانیم جنبههای مختلف تبلیغات آنها در کشور خودمان را مشاهده کنیم، بعضا تحت عناوین خاصی، جاذبههایی را ایجاد میکنند که ما متوجه نیستیم مثل یوگای سلامتی.
و باید ببینیم آیا این جاذبهها در خود اسلام وجود دارد یا خیر. اینطور نباشد که:
سالها دل طلب جام جم از ما میکرد ××× آنچه خود داشت، ز بیگانه تمنا میکرد
ضمن اینکه اگر اطلاعات کافی در زمینۀ فرهنگهای ادیان مختلف داشته باشیم، هنگام مسافرت و برخورد با آنها، میتوانیم تعامل و ارتباط بهتری داشته باشیم.
سیر بحث ما: آیین هندو، بودا، جَینَ، سیک، کنفوسیوس، تائو (دائو)، شینتو.
مشهور است که هر دینی از سه جنبه «شریعت و طریقت و حقیقت» تشکیل میشود. شریعت: احکام و آداب ظاهر آن دین؛ طریقت: ناظر به معنی و آداب قلبی دین؛ حقیقت: مطلوب و مقصود حقیقی هر دین.
پس هر دینی طریقتی دارد که در اصطلاح اسلام، عرفان نامیده میشود. در اسلام، شریعت و طریقت، هر دو حضور چشمگیری دارند؛ ولی در ادیان دیگر، بهجهت تحریف، معمولا تعادل بین طریقت و شریعت از بین رفته است.
در مسیحیت، شریعت مغلوب طریقت و در یهودیت، طریقت مغلوب شریعت قرار گرفته است. در چین، مذهب کنفوسیوس، بیشتر ناظر به شریعت و مذهب تائو، بیشتر ناظر به طریقت میباشد. اما اسلام میان ایندو جمع میکند، چنانچه پیامبر اکرم، پیامبری است که هم شمشیر میزند و هم به معراج میرود.
ویژگیهای مشترک ادیان شرقی:
۱. در ادیان شرقی
ادیان، رستمیان، رادیو معارف ۸۶۰۲۰۲