یک یادگیری و فراگیریِ خوب، زمانی منجرّ به یادآوری و فراخوانیِ ایده‌آل میشود که انسان در درس‌گرفتن و مطالعه یکسری شرایط را رعایت کند! در این نویسه به برخی از امور مهم در مطالعه و نیز برخی از روش‌های مفید مطالعه اشاره می‌کنیم.
فهرست مطالب
کلاس مفید
پیش از کلاس
- درس قبلی را مرور کنید؛
- تکالیف آنرا انجام دهید؛
- نگاهی به مطالب درس بعدی بیاندازید.
در کلاس
- ذهنتان را داخل کلاس بیاورید؛
- گفته‌های استاد را با پیش مطالعه خودتان تطبیق دهید؛
- از نکات مهم درس، یادداشت‌برداری کنید؛
- اگر سؤالی برایتان پیش آمد، روی کاغذی بنویسید و به ادامه درس گوش دهید.
پس از کلاس
- یادداشت‌هایتان را همان روز مرور و سازماندهی کنید.
فواید پیش مطالعه
- بالارفتن سرعت یادگیری و گیرایی؛
- ارتباط بین مطالب پیش‌آموخته و مطالب القایی؛
- توجه بیشتر به قسمت‌های سخت درس؛
- در دست داشتن چارچوب کلی درس؛
- ارزیابی توان علمی خود؛
- روحیه استقلال و مسئولیت‌پذیری.
ذهنی که هیچ‌گونه آشنایی با درس نداشته باشد، همانند لنز دوربینی است که غبار گرفته باشد؛ نمی‌تواند تصویر شفافی را به مغز منتقل کند.
خلاصه‌نویسی
چرا خلاصه‌نویسی؟
- مطالعه عمیق‌تر؛
- فراهم‌آوری امکان مرور سریع‌تر؛
- خلاصه مفید، تأثیرش از اصل متن بیشتر است؛
- امکان جمع‌آوری مطالب منابع مختلف در یک جا.
روش خلاصه‌نویسی
- کشیدن خط زیر کلمات و جملات مهم، یا استفاده از ستاره یا ماژیک فسفوری؛
- حاشیه‌نویسی و نوشتن کلمات کلیدی در حاشیه مطلب؛
- یادداشت‌برداری در دفترچه‌ای جداگانه.
چند نکته پیشنهادی برای خلاصه‌نویسی:
- کلمات مهم‌تر، درشت‌تر؛
- استفاده از رنگ‌های مختلف؛
- استفاده از فلش و آکلاد برای ارتباط‌ها و نتایج؛
- استفاده از ساختار درختی برای ارتباط موضوعات اصلی و فرعی؛
- عجله‌نکردن در خلاصه‌نویسی؛
- گذاشتن فاصله مناسب بین مطالب برای اضافات احتمالی؛
- مرور چکیده‌ها بعد از یک مدت زمان، به هدف اصلاح سبک خلاصه‌نویسی.
شب امتحان
نکاتی درباره شب امتحان:
- توجه داشته باشید که شب امتحان، شب مرور است نه یادگیری؛
- فقط نکات مهم و اصلی را مرور کنید و وقتتان را با خواندن ریز مطالب هدر ندهید؛
- خلاصه مطالب را برای دوستتان یا خودتان توضیح دهید؛
- چشمتان را ببندید و مطالب را در ذهن مرور کنید (البته مواظب باشید خوابتان نبرد!)؛
- در هر ۴۵ دقیقه، ۱۵ دقیقه به خودتان استراحت دهید؛
- از حرکات کششی و تنفس هوای تازه و تمرینات آرام‌بخش (ریلکسیشن) غفلت نکنید؛
- از فعالیت فکری و جسمی پرهیز کنید؛
- زودتر بخوابید و ذهنتان را خسته نکنید؛
- شام سبک بخورید؛
- از مرور شتاب‌زده مطالب، در لحظات پیش از امتحان، خودداری کنید؛
- آرامش خود را حفظ و هرگونه اضطراب و استرس را از خود دور کنید.
مطالعه به‌روش مطالعه (PQRST)
یکی از روش‌های مطالعه بدون فراموشی که هیلگارد آن را توصیه میکند، یادگیری با تکنیک «PQRST» (پی کیو آر اس تی) است که مخفف این کلمات می‌باشد:
- Preview: مرور اجمالی
- Question: سوال
- Read: خواندن
- Self-recitation: تلقین و تکرار
- Test: آزمون
ناقص/// ویرایش شود
مرحله اول (P) مرور اجمالی
در اولین گام مطالعه، مروری اجمالی بر کل مطالب مورد مطالعه کنید تا از موضوعهای اصلی آن تصوری پیدا کنید. این کار را می‌‌توان با خواندن رئوس مطالب و سپس گفتارهای اصلی و تصاویر و عکس های آن انجام داد. مهم‌ترین جنبه مرحله مرور اجمالی این است که می‌‌توان خلاصه مطالب را در پایان هر فصل به دقت خواند و در مورد هر یک از نکاتی که در این خلاصه آمده است تامل کرد. خواه ناخواه به ذهنتان خطور میکند که باید پس از خواندن مطالب جواب را پیدا کرده باشید و دستاورد این مرحله، به دست آوردن دید کلی نسبت به عناوین فصلها و نحوه سازماندهی آنهاست.
مرحله دوم (Q) پرسش‌کردن
عناوین اصلی مطالب را به یک یا چند پرسش تبدیل کنید؛ پرسش هایی که با خواندن آن گفتارها، به پاسخ آنها دست می‌‌یابید. باید از خود بپرسید: ” مطالب عمده ای که مولف می‌‌خواهد در این گفتار بیان کند، چیست؟
مرحله سوم (R) خواندن
در این مرحله، گفتار مورد نظر را با دقت به معنای آن بخوانید و بکوشید جواب پرسش هایی را که در مرحله Q مطرح کرده بودید بیابید، لذا باید در مورد آنچه که در دست مطالعه دارید تامل کنید و آن را به مطالب دیگری که می‌‌دانید ارتباط دهید. پس می‌‌توان واژه‌ها یا عبارات کلیدی را در متن علامت زد. اصولا می‌‌بایست ۱۰ الی ۱۵ درصد متن را علامت زد زیرا در این مرحله، هدف این است که واژه‌ها یا مطالب اصلی متن مشخص شود تا بعد بتوانید آنها را مرور کنید. تا وقتی تمام گفتار و مطالب کلیدی آن را نخوانده اید یادداشت برندارید این کار کمک میکند اهمیت نسبی هر نکته را دریابید.
مرحله چهارم (S) تلقین و تکرار
پس از به پایان رساندن مطالعه مطالب بکوشید تا نکات عمده آن را به یاد آورید و اطلاعاتی را که در آن مطرح شده است از حفظ بیان کنید، درس پس دادن به خود، روش بسیار موثری برای تثبیت مطالب در حافظه است. مطالب را به زبان خودتان بیان کنید و اطلاعات مطرح شده را از حفظ بگویید. در نبود افراد بهتر است با صدای بلند این کار را انجام دهید اما اگر افراد دیگری هم حضور دارند میتوانید این کار را در ذهنتان انجام دهید. مطلب را با متن مقابله کنید تا مطمئن شوید که آنها را درست و کامل به یاد آورده اید. با تکرار یا از برکردن مطالب، متوجه می‌‌شوید که چه چیزهایی را به خاطر نسپرده اید. این کار به شما کمک میکند تا اطلاعات را در ذهن خود سازماندهی کنید. پس از آنکه گفتار اولی به پایان رسید میتوانید به گفتار بعدی بپردازید و باز هم مراحل S.R.Q را در مورد آن به کار بندید. همین روش را تا پایان گفتارهای یک فصل اعمال کنید
مرحله پنجم (T) آزمون
پس از پایان مطالعه یک فصل، باید از خودتان امتحان بگیرید و کل مطالب فصل را مرور کنید. بنابراین یادداشت های خود را دوره کنید و ببینید که آیا نکات اصلی را به یاد می‌‌آورید یا نه؟ بکوشید تا دریابید که مطالب مختلف فصلها چه ارتباطی با هم دارند؟ در مرحله T ، ممکن است برای یافتن مطالب و نکات کلیدی به کل فصل مراجعه کنید و در این مرحله باید خلاصه فصلها را بخوانید، همچنین به هر مدخلی جزئیات بیشتری بیفزائید. مرحله T را نباید به شب امتحان موکول کرد، بهترین زمان برای اولین مرور هر فصل، بلافاصله پس از خواندن آن است
پژوهش‌های انجام شده نشان می‌‌دهد که روش (PQRST) بسیار مفید بوده است، به گونه ای که بر روخوانی ساده مطالب فصل، از ابتدا تا انتها ارجحیت دارد، مرحله تلقین و تکرار در این روش بسیار مهم است. به جای چند بار خواندن مطالب بخش عمده زمان مطالعه را برای حفظ کردن فعالانه مطالب صرف کنید.
بر اساس پژوهش‌های انجام شده، خواندن دقیق خلاصه مطالب هر فصل، پیش از خواندن آن، بهره وری مطالعه را بسیار بیشتر میکند. خواندن خلاصه هر فصل سبب میشود که کل مطالب آن در ذهن سازماندهی شود. حتی اگر نخواهید از تمام مراحل روش (PQRST) پیروی کنید خوب است به اهمیت تلقین و تکرار و خواندن خلاصه مطلب فصل برای ورود به مطلب توجه خاصی مبذول کنید.
منحنی فراموشی
یکی از مشکلات ما این است که مطالبی را که مطالعه می‌کنیم زود از یاد می‌بریم! این چیز عجیبی نیست، فراموشی یکی از ویژگی‌های مغز همۀ انسان‌ها است و اکثر مربوط پس از ۲۴ ساعت حدود ۷۰ درصد مطلب را فراموش می‌کنند!
پس آنچه که لازم است این هست که یاد بگیریم چگونه مقدار فراموشی‌مان را به حداقل برسانیم؛ و البته همۀ ما می‌دانیم که تنها راه، مرورهای متوالی و تکرار مطالعه است.
هِرمان اِبینگ هاوس (روانشناس آلمانی) پس از سال‌ها مطالعه روی حافظه، در سال ۱۸۸۵م یک منحنی فراموشی طراحی کرد و در آن نمودار مدت‌زمان فراموش‌شدن مطالب را ثبت و میزان استاندارد مرور را بیان کرد.
چنانچه در نمودار فوق مشاهده می‌کنید، با هر بار مرور، علاوه بر اینکه محفوظات شما به حالت حفظ صددرصد برمی‌گردند، شیبِ فراموشی کمتر شده و درصد مطالبی که فراموش می‌کنید کمتر خواهید بود و پس از چند مرتبه مرور قاعده‌مند، تقریباً دیگر مطلب را فراموش نخواهید کرد.
پس اگر می‌خواهید درس‌ها یا آیات قرآن و احادیث را به‌طور دائمی حفظ کنید، ابتدا آن را حفظ کرده سپس در این بازه‌های زمانی تکرار کنید:
- مرور اول: پس از ۲۰ دقیقه
- مرور دوم: فردای آن روز
- مرور سوم: هفته بعد
- مرور چهارم: ماه بعد
- مرور پنجم: چهار ماه بعد
- مرور ششم: یک سال بعد
برای یادآوری مرورها میتوانید از جعبه لایتنر استفاده کنید. البته روش کار با جعبه‌های لایتنر بر اساس یک، دو، چهار و هشت روز است که میتوانید بر اساس محور فراموشی با آن کار کنید.
۰ دیدگاه