یکی از دستورات تأکیدشده دین اسلام، صدقه دادن و تصدق به همنوعان و نیازمندان است که در ادامه به برخی از آیات قرآن و روایات معصومین در این باره اشاره میکنیم.
فهرست مطالب
انواع صدقه
صدقه بر چند قسم است:
- صدقۀ مال؛
- صدقۀ مقام؛ یعنی شفاعتکردن دیگران بهواسطه آبرو و موقعیت.
- صدقۀ رأی؛ یعنی مشورتدادن.
- پیامبر(ص) فرمود: از دانشی که برادرت را راهنمایی و فکری که او را درست کند، به او صدقه (هدیه) بده.
- صدقۀ گفتار؛ که وساطت بین مردم و تلاش در خاموشکردن آتش اختلاف و اصلاح بین مردم میباشد.
- پیامبر(ص) فرمود: بهترین صدقهها صدقه زبان است. پرسیدند: یا رسول اللَّه! صدقه زبانی چیست؟ فرمود: شفاعتی که اسیری را رها کند و خونی را حفظ کند و نیکی را به برادری برساند و بدی را دفع نماید. و گفته شده: تعویذ جاه و مال، مواسات در آن دو است.
- صدقۀ دانش؛ یعنی بخشش علم به اهل و شایستگان آن.
- پیامبر(ص) فرمود: از جمله صدقات، آن است که مرد، دانشی یاد بگیرد و به مردم یاد دهد.
- و فرمود: زکات علم، تعلیم دانش به نادان است.
و امام صادق(علیهالسلام) فرمودند: هر چیزی زکاتی دارد و زکات علم این است که به اهل آن آموخته شود. عده الداعی
مراتب صدقه
لا خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَهٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ.
من الصّدقه أن تسّلّم علی النّاس و أنت طلق الوجه (گشادهروی).
من الصّدقه أن یعلّم الرّجل العلم فیعمل به و یعلّمه.
أفضل الصّدقه إصلاح ذات البین.
أفضل الصّدقه حفظ الّلسان.
أفضل الصّدقه صدقه الّلسان.
أفضل صدقه الّلسان الشّفاعه تفک بها الأسیر و تحقن بها الدّم و تجرّ بها المعروف و الإحسان إلی أخیک و تدفع عنه الکریهه.
انواع صدقهگیرنده
صدقه به ارحام
أفضل الصّدقه الصّدقه علی ذی الرّحم الکاشح (دشمن).
إنّ الصّدقه علی ذی قرابه یضعف أجرها مرّتین.
الصّدقه علی القرابه صدقه وصله.
الصّدقه علی المسکین صدقه و هی علی ذی الرّحم اثنتان صدقه و صله الرّحم.
صدقه به غنی و قوی
لا یحلّ الصّدقه لغنی و لا لذی مرّه قویّ (طبعی نیرومند).
آداب صدقهدادن
صدقه سر صبح
باکروا بالصّدقه فإنّ البلاء لا یتخطّی (نمیگذرد) الصّدقه.
باکروا بالصّدقه فانّ البلایا لا تتخطّاها و من تصدّق بصدقه اوّل النّهار دفع اللَّه عنه شرّ ما ینزل من السّماء فی ذلک الیوم فان تصدّق اوّل اللّیل دفع اللَّه عنه شرّ ما ینزل من السّماء فی تلک اللّیله.
أفضل الصّدقه أن تصدّق و أنت صحیح شحیح (تنگدست) تأمل الغنی و تخشی الفقر و لا تمهل حتّی إذا بلغت الحلقوم قلت لفلان کذا و لفلان کذا، ألا و قد کان لفلان.
صدقه مخفیانه
غرر: خیر الصّدقه أخفاها.
صدقه بدون واسطه
یستحبّ للمریض ان یعطی السّائل بیده و یامر السّائل ان یدعو له.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ: خَصْلَتَانِ لَا أُحِبُّ أَنْ یُشَارِکَنِی فِیهِمَا أَحَدٌ، وُضُوئِی فَإِنَّهُ مِنْ صَلَاتِی وَ صَدَقَتِی مِنْ یَدِی إِلَی یَدِ السَّائِلِ فَإِنَّهَا تَقَعُ فِی یَدِ الرَّحْمَنِ.
آموزش صدقهدادن به فرزند
امام رضا(علیهالسلام) فرمودند: به کودک دستور بده با دست خودش صدقه بدهد، گرچه بهاندازۀ تکهنانی یا یک مشت غذای کم باشد! زیرا هر چیزی که در راه خدا داده میشود، هرچند کم، اگر با نیّت پاک باشد زیاد است.
آثار صدقهدادن
سایبانی در قبر و قیامت
پیامبر اکرم: ارض القیمه نار ما خلا ظلّ المؤمن فانّ صدقته تظلّه.
إنّ الصّدقه لتطفی عن أهلها حرّ القبور و إنّما یستظلّ المؤمن یوم القیامه فی ظلّ صدقته.
تصدّقوا فإنّ الصّدقه فکاککم من النّار.
چتری در برابر فقر
امام باقر علیهالسلام: البرّ و الصّدقه ینفیان الفقر و یزیدان فی العمر و یدفعان عن صاحبهما سبعین میته سوء (مانند: سوختن و غرقشدن و ناگاه مردن و…).
غرر: داووا الجور بالعدل و داووا الفقر بالصّدقه و البذل.
دفع بلا
الصّدقه بالید تقی میته السّوء و تدفع سبعین نوعا من انواع البلاء.
الصّدقه تسدّ سبعین بابا من السّوء.
الصّدقه تطفیء الخطیئه کما یطفیء الماء النّار.
غرر: الصّدقه تستدفع البلاء و النّقمه.
غرر: الصّدقه تقی مصارع السّوء.
امام باقر علیهالسلام: إنّ الصّدقه لتدفع سبعین علّه من بلایا الدّنیا مع میته السّوء، إنّ صاحبها لا یموت میته السّوء ابدا.
إنّ الصّدقه لتطفی غضب الرّبّ و تدفع میته السّوء.
شفای امراض
داووا مرضاکم بالصّدقه فإنّها تدفع عنکم الأمراض و الأعراض.
حفظ ایمان
نهج: سُوسُوا إِیمَانَکُمْ بِالصَّدَقَهِ وَ حَصِّنُوا أَمْوَالَکُمْ بِالزَّکَاهِ وَ ادْفَعُوا أَمْوَاجَ الْبَلَاءِ بِالدُّعَاء.