خانه » احکام » طهارت و نجاست » بحث جامع درمان وسواس فکری و عملی

بحث جامع درمان وسواس فکری و عملی

درمان وسواس

گام‌به‌گام تا درمان وسواس

شما مخاطبِ همۀ مطالب زیر نیستید! شاید وسواس شما ناچیز بوده و درمان وسواس برای شما به‌سرعت و آسانی صورت گیرد؛ اما اگر جلوی آن را نگیرید به‌حدّی خواهد رسید که تقریباً درمان‌ناپذیر خواهد شد! و به آسیب‌های جربان‌ناپذیری دچار می‌شوید!

مطالب زیر نکاتی پایه‌ای است؛ ازاین‌رو اگر مبتلا به وسواس هستید، همین الآن این نوشتار را با دقت بخوانید و روی آن فکر کنید و تمام سعی خود را برای ازبین‌بردن وسواس به‌کار بگیرید. اگر سؤالی داشتید در قسمت دیدگاه‌ها مطرح کنید تا سایت درر این متن را هرچه کامل‌تر ارائه بدهد.

هر قسمتی که احساس کردید برایتان تأثیرگذار است، جایی بنویسید و هر روز تکرار کنید. چه اینکه تابه‌حال تجربه نشان داده که ممکن است هر راه‌حلّ به دل فردی بنشیند و برای فردی کاراتر باشد و برای دیگری راه‌حلّ دیگر.


اعلام جنگ شیطان برای گمراهی بشر

شیطان دشمن قسم‌خورده انسان است و تمام تلاشش را برای گمراه‌کردن بشر به‌کار می‌گیرد و برای هر فردی از راهی وارد شده و هر شخصی را به‌شکلی گول می‌زند.

«قالَ فَبِما أَغْوَیتَنی‏ لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِراطَکَ الْمُسْتَقیمَ؛ ثُمَّ لَآتِینَّهُمْ مِنْ بَینِ أَیدیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَیمانِهِمْ وَ عَنْ شَمائِلِهِمْ وَ لا تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شاکِرینَ»

امام باقر(علیه‌السلام) در ذیل آیه: أَمَّا بَینَ أَیدِیهِمْ فَهُوَ مِنْ قِبَلِ الْآخِرَهِ لَأُخْبِرَنَّهُمْ أَنَّهُ لَا جَنَّهَ وَ لَا نَارَ وَ لَا نُشُورَ وَ أَمَّا خَلْفَهُمْ یقُولُ مِنْ قِبَلِ دُنْیاهُمْ آمُرُهُمْ بِجَمْعِ الْأَمْوَالِ وَ آمُرُهُمْ أَنْ لَا یصِلُوا فِی أَمْوَالِهِمْ رَحِماً وَ لَا یعْطُوا مِنْهُ حَقّاً وَ آمُرُهُمْ أَنْ یقَلِّلُوا عَلَی ذُرِّیاتِهِمْ وَ أُخَوِّفُهُمْ عَلَیهِمُ الضَّیعَهَ، وَ أَمَّا عَنْ أَیمَانِهِمْ یقُولُ مِنْ قِبَلِ دِینِهِمْ فَإِنْ کَانُوا عَلَی ضَلَالَهٍ زَینْتُهَا لَهُمْ وَ إِنْ کَانُوا عَلَی هُدًی جَهَدْتُ عَلَیهِمْ حَتَّی أُخْرِجَهُمْ مِنْهُ، وَ أَمَّا عَنْ شَمَائِلِهِمْ یقُولُ منِ قِبَلِ اللَّذَّاتِ وَ الشَّهَوَاتِ…

تفسیر قمی

یکی از مهم‌ترین دام‌های شیطان برای افراد متدین، مبتلاساختن به وسواس است. وسـواس بلایی است که غالباً انسان با وجودش بهشتی نمی‌شود، مثل سرطان است، سرطان جسم را از بین می‌برد، وسـواس روح را نابود می‌سازد.

خانمی که لیسانس دارد و معلم قرآن بوده است، اکنون نماز نمی‌خواند، به این جهت که می‌گوید: من نجس‌ام و با نجاست نمی‌توان نماز خواند. همین خانم وقت غذاخوردن باید غذا را آب بکشد و بعد بخورد و این نوعی جنون است.

مصداق گفتۀ امیرالمؤمنین: اتَّخَذُوا الشَّیطَانَ‏ لِأَمْرِهِمْ مِلَاکاً وَ اتَّخَذَهُمْ لَهُ أَشْرَاکاً… نهج البلاغه، خطبه۷


وسواس، یکی از عوامل اختلافات خانوادگی

یکی از اموری که بذر اختلاف و تنش را بین زن و شوهر می‌کارد و رشد می‌دهد، وسواس‌داشتن خانم، و گاهی آقا است! گرچه انسان نباید کثیف و لاابالی بوده و نسبت به نظافت و نجاست بی‌اعتنا باشد؛ اما دقت بیش‌ازاندازه نیز نه‌تنها خوب نیست که ناپسند هم هست.

وسواس یک بیماری روانی است و اگر درمان نشود تا مرحله جنون و دیوانگی انسان را می‌برد و لذت زندگی را از شخص وسواسی و اطرافیانِ او برطرف می‌کند و طبیعی است که هیچ مرد یا زنی حاضر نیست زیر یک سقف با یک شخص بیمارِ این‌چنینی شب و روزش را طی کند.

خانمی می‌گفت: گاهی در خانه نشسته‌ایم و غذا می‌خوریم، ناگهان شوهرم فریاد می‌کشد! می‌گویم: چه شده؟ چه خبر است؟ می‌گوید: این مرد که در کوچه سرفه کرد، رفیق تو بوده است؟! این‌ها مبتلا به وسواس فکری هستند.


تعریف وسوسه و وسواسی

وسوسه در لغت: همهمه. در اصطلاح: خطوراتی که به‌وسیله نفس و شیاطین، به قلب انسان وارد می‌شود. وسواس در واقع همان کثیر الشکّ و شکّاک است.


اقسام وسوسه

وسوسه بر دو قسم است: فکری و عملی که البته این دو بی‌ارتباط نیستند بلکه ملازم یکدیگرند.

  • وسوسه فکری: خطورات، پندارها و خیالات واهی و بی‌اساس مثل بدبینی مرد به زن و زن به شوهر و مثل انسان ترسویی که به قبرستان برود، تخیلاتش بر روی چشم و گوششش اثر می‌گذارد و می‌بیند مرده‌ای از قبر بیرون آمده و…
  • وسوسه عملی: مثل وسواس در مسئله طهارت و نجاست که شخص، زودباور است و زود یقین به نجاست پیدا می‌کند؛ اما پاکی را دیر باور می‌کند. و مثل وسواس در نماز که شخص مثلا نه قرائت خودش و نه امام جماعت و نه دیگران را قبول ندارد. و مثل وسواس در میکروب که شخص نان نمی‌خورد چون چند دست (شاید کثیف) در پخت آن دخیل بوده است!

وسواس در بین همه اقشار وجود دارد؛ ولی عجیب است که کسی نسبت به حقوق مالی (اعمّ از حق الله و حق الناس) وسواس ندارد! وسوسه جهل مرکب است؛ یعنی یقین به مطلب غیرواقعی. وسواسی‌ها حرف هیچ‌کس را قبول ندارند ولی حرف همدیگر را قبول دارند.

«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُمْ بِالْأَخْسَرینَ أَعْمالاً؛ الَّذینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ هُمْ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعاً؛ أُولئِکَ الَّذینَ کَفَرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ وَ لِقائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فَلا نُقیمُ لَهُمْ یوْمَ الْقِیامَهِ وَزْناً»

کهف۱۸، آیه۱۰۳-۱۰۵


آسیب‌های وسواس

وسواسی، خنّاس خودش می‌باشد

در بین شیاطین، شیطانی وجود دارد به‌نام خناس که به‌طور غیرمستقیم، انسان را فریب می‌دهد؛ مثلاً به خانمی القا می‌کند که بی‌حجابی نوعی تمدن است و حجاب، ارتجاع و تحجّر است.

عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ أَبِی‌عَبْدِاللَّهِ ع قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ إِلَّا وَ لِقَلْبِهِ أُذُنَانِ فِی جَوْفِهِ؛ أُذُنٌ ینْفُثُ فِیهَا الْوَسْوَاسُ الْخَنَّاسُ وَ أُذُنٌ ینْفُثُ فِیهَا الْمَلَکُ؛ فَیؤَیدُ اللَّهُ الْمُؤْمِنَ بِالْمَلَکِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ‏ وَ أَیدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْهُ‏. کافی، ج۲، ص۲۶۷

بدتر از خناس‌های انسی و جنّی، این است که خود انسان خناس شود و به‌عبارتی: «شیطان توی پوست انسان برود».

در سورۀ فلق، یک مرتبه به خدا پناه می‌بریم از چهار چیز مهم: شرّ مخلوقات؛ شرّ هر شَروری هنگامی که شبانه می‌رود؛ شرّ آنان که با افسون در گره‌ها می‌دمند؛ شرّ حسود زمانی که حسادت می‌ورزد. ولی در سورۀ ناس، سه مرتبه به خدا پناه می‌بریم از یک چیز و آن‌هم، وسواس خناس.

وسواسی معمولا افسرده و کسل است و امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: مواظب باش کسالت و دلخوری سراغ تو نیاید؛ زیرا نمی‌گذارد از دنیا و آخرتت لذت و بهره ببری، «إِیاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّهُمَا یمْنَعَانِکَ‏ مِنْ‏ حَظِّکَ مِنَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَهِ». کافی، ج۵، ص۸۵

وسواسی مطرود همه

خدا و پیامبر و ائمه علیهم‌السلام از وسواسی بیزارند و مردم و خانواده‌اش متنفر و حتی خودش از خودش منزجر.

هیچ‌کس حاضر نیست و نمی‌تواند با یک انسان وسواسی زندگی کرده یا رفت‌وآمد کند؛ زیرا زندگی را برای خود و اطرافیانش تلخ می‌کند.

اسراف و هدردادن نعمت‌ها

وسواسی اسراف‌کار است و خدا اسراف‌کاران را دوست ندارد و به ایشان وعید عذاب جهنم را داده است! پس وسواسی باید برای درمان وسواس فکری کند، وگرنه ممکن است عاقبت به‌خیر نشود.

«إِنَّهُ لا یحِبُ‏ الْمُسْرِفین»

انعام۶، ۱۴۱ و اعراف۷، آیه۳۱

«وَ أَنَّ الْمُسْرِفینَ‏ هُمْ أَصْحابُ النَّارِ»

غافر۴۰، ایه۴۳

وسواسی، بالاتر از اسراف، تبذیر هم می‌کند، یعنی نعمت‌ها را بیش از اندازه مصرف نمی‌کند؛ بلکه به هدر می‌دهد.

«إِنَّ الْمُبَذِّرینَ‏ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطینِ وَ کانَ الشَّیطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً»

اسراء۱۷، آیه۲۷

درمان وسواس در طهارت و شستشو

اتلاف عمر و ظلم به نفس

شخص وسواسی دائم دارد وقت خود را تلف می‌کند و روز قیامت باید پاسخ‌گوی این هدردادن نعمت زمان و وقت باشد!

چنانچه پیامبر اکرم فرمودند: روز قیامت قدم‌به‌قدم از چهار مطلب می‌پرسند:

  1. از اینکه عمرش را در چه راهی مصرف کرده؛
  2. از اینکه جوانی‌اش را در چه مسیری سپری کرده؛
  3. از اینکه اموالش را از کجا به‌دست آورده و کجا خرج کرده؛
  4. و از محبت ما اهل بیت.

رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله): لَا تَزُولُ‏ قَدَمَا عَبْدٍ یوْمَ الْقِیامَهِ حَتَّی یسْأَلَ عَنْ أَرْبَعٍ: عَنْ عُمُرِهِ فِیمَا أَفْنَاهُ وَ شَبَابِهِ فِیمَا أَبْلَاه وَ عَنْ مَالِهِ مِنْ أَینَ کَسَبَهُ وَ فِیمَا أَنْفَقَهُ وَ عَنْ حُبِّنَا أَهْلَ الْبَیتِ.

وسواسی، قاتل خود و دیگران

کسی که مبتلا به وسواس می‌شود، دیگر طعم زندگی را نمی‌چشد، مرگ تدریجی پیدا می‌کند. لذت‌های دنیا را از خود و دیگران سلب می‌کند. آلت دست شیطان می‌شود و شیطان از راه عبادت، انسان را به کجاها که نمی‌کشاند.

وسواسی، نوعی سفاهت

عبدالله بن سنان: از حضرت صادق(علیه‌السلام) دربارۀ مردی سؤال پرسیدم که در وضو و نمازش مبتلا به وسواس بود «رَجُلًا مُبْتَلًی بِالْوُضُوءِ وَ الصَّلَاهِ» و این نکته را هم عرض کردم که آن شخص، دیوانه نیست بلکه مردی است عاقل!

حضرت فرمود: کدام عقل؟ درحالی‌که او دارد از شیطان اطاعت می‌کند! «وَ أَی عَقْلٍ لَهُ وَ هُوَ یطِیعُ‏ الشَّیطَانَ؟»

عرض کردم: چطور می‌فرمایید او مطیع شیطان است؟ حضرت فرمود: از او بپرس که این وسوسه از کجا برایش ایجاد می‌شود، خواهد گفت که کار شیطان است. کافی، ج۱، ص۱۲

کاسه داغ‌تر از آش!

انسان نباید کاسه داغ‌تر از آش شود؛ بلکه باید تسلیم محض دستورات پروردگار متعال بود.

یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی اللهِ وَ رَسُولِهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللهَ سَمیعٌ عَلیمٌ. حجرات۴۹، آیه۱

مسلمانان! قبل از آمدن حکم خدا و رسولش سرخود کاری نکنید و در حضور خدا، مراقب رفتارتان باشید؛ چون خدا شنوای داناست.


درمان وسواس

با یک برنامۀ چند ماهه، بهبودی و سلامتی وسواس تضمینی است. شرط اساسی: حرف‌شنوی و تبعیت.

یکی از دردهای این بیماری این است که شخص وسواسی، لجوج و یک‌دنده می‌شود؛ پس:

  • اولا: باید بداند که بیمار است؛
  • ثانیا: به دستورات علاجی، عمل کند.

فراگیری دقیق دین

می‌دانیم که برخی دستورات اسلام فراعقلی است و با عقل بشر قابل فهم نیست؛ مثلاً اسلام می‌گوید: شاخه درخت با آفتاب پاک می‌شود ولی اگر از درخت قطع شد دیگر آفتاب پاکش نمی‌کند! وقتی حیوانی را ذبح می‌کنند، خونی که بیرون می‌آید نجس است، خونی که باقی می‌ماند پاک است!

اسلام نظافت را تأیید و فراتر از نظافت، طهارت را نیز جزو دستورات خود قرار داد.

برخی پاکی و نجاست را خیلی سخت می‌گیرند. مثلاً می‌پرسد: تلویزیون نجس شده چطوری آب بکشیم؟ حالا نجس بماند چه می‌شود؟ می‌گویند: شاید دست تر به آن برخورد کند! خب شاید هم برخورد نکند، اگر دست تر خورد و نجس شد دست را می‌شوییم.

در اسلام فقط چند چیز است که باید پاک باشد: بدن و لباس نمازگزار، بدن و لباس طائف، خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها (نه ظرف آن‌ها)، محلّ نهادن پیشانی هنگام سجده (نه جایگاه بقیه اعضای بدن)، مقدسات مانند قرآن و مسجد و…، کفن میّت.


دعا و توسل به چهارده معصوم

حضرت صادق(علیه‌السلام): لَا یتَمَکَّنُ الشَّیطَانُ بِالْوَسْوَسَهِ مِنَ الْعَبْدِ إِلَّا وَ قَدْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِ اللهِ تَعَالَی وَ اسْتَهَانَ بِأَمْرِهِ وَ سَکَنَ إِلَی نَهْیهِ وَ نَسِی اطِّلَاعَهُ عَلَی سِرِّهِ؛ فَالْوَسْوَسَهُ، مَا تَکُونُ مِنْ خَارِجِ الْقَلْبِ بِإِشَارَهِ مَعْرِفَهِ الْعَقْلِ وَ مُجَاوَرَهِ الطَّبْعِ وَ أَمَّا إِذَا تَمَکَّنَ فِی الْقَلْبِ فَذَلِکَ غَی وَ ضَلَالَهٌ وَ کُفْرٌ وَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ دَعَا عِبَادَهُ بِلُطْفِ دَعْوَتِهِ وَ عَرَّفَهُمْ عَدَاوَهَ إِبْلِیسَ فَقَالَ تَعَالَی‏ إِنَّ الشَّیطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا. مصباح الشریعه، ص۷۹

شیطان در راه وسوسه‌کردن برقرار و پابرجا نمی‌شود مگر آنکه انسان از ذکر پروردگار اعراض کرده و فرمان‌ها و دستورهای الهی را خوار شمرده و بر نواهی او تکیه زده و از علم و آگاهی و احاطه خداوند متعال غفلت بورزد؛ و وسوسه در زمینه معرفت عقل و تمایل به عالم طبیعت از خارج قلب، وارد قلب می‌شود، و چون جنبه طبیعت و شهوات مادی بر جنبه عقل غالب شده و توجه و معرفت عقل رخت بربست، وسوسه چنان محکم و برقرار می‌گردد که به مرحله کفر و ضلالت منتهی می‌شود…

در چندی از روایات گفتن ذکر «لا اله الا الله» تأکید شده است.

دعای غریق نیز برای دفع وسوسه‌های شیطانی مفید است. حضرت صادق(علیه‌السلام) به عبدالله بن سنان فرمودند: به‌زودی شبهه‌ای به شما می‌رسد که نشانۀ آشکار و امام هدایت ندارید؛ و کسی از آن شبهه نجات پیدا نمی‌کند مگر کسی که دعای غریق را بخواند؛ عرض کرد: دعای غریق چگونه است؟ فرمود: «یا اللهُ یا رَحْمَانُ یا رَحِیمُ یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ [وَ الْأبْصَارِ] ثَبِّتْ‏ قَلْبِی‏ عَلَی‏ دِینِکَ» …

دعا منهای توسل، به جایی نمی‌رسد.

یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسیلَهَ وَ جاهِدُوا فی‏ سَبیلِهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ. مائده۵، ۳۵

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص: الْأَئِمَّهُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَینِ ع، مَنْ أَطَاعَهُمْ‏ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ وَ مَنْ عَصَاهُمْ فَقَدْ عَصَی اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ، هُمُ الْعُرْوَهُ الْوُثْقَی وَ هُمُ الْوَسِیلَهُ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ. عیون اخبار الرضا علیه‌السلام، ج۲، ص۵۸

پیامبر اکرم نیز خداوند را به حق امیرالمؤمنین قسم داد: اللهم بحق علی عندک اغفر لعلی فقلت یا رسول الله ما هذا فقال أ واحد أکرم منک علیه فأستشفع‏ به‏ إلیه‏. شرح نهج البلاغه، ابن‌ابی‌الحدید، ج۲۰، ص۳۱۶

بحث توسل به‌زودی در پستی مستقل مطرح خواهد شد.


کمک‌گرفتن از نماز

قرآن کریم: «اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاهِ» بقره۲/ ۴۵ و ۱۵۳

برای مقابله با همۀ مشکلات و رذایل اخلاقی، به نماز اول وقت متوسل شوید.


تقوا و اجتناب از گناه

مراحل خودسازی:

  • یقظه (بیداری از خواب غفلت)
  • توبه(پشیمانی)
  • تقوا
  • تخلیه
  • تحلیه
  • تجلیه

بی‌اعتنایی (مهم‌ترین راه)

وسواسی باید برای مبارزه منفی یا همان بی‌اعتنایی تلاش کند و این بهترین راهکار است که در روایات نیز به آن تأکید شده است. وسواسی باید گرچه با نذر و قسم، طلسم تکرار و اعتنا را در خود بشکند.

امام باقر(علیه‌السلام): إِذَا کَثُرَ عَلَیکَ‏ السَّهْوُ فَامْضِ فِی صَلَاتِکَ، فَإِنَّهُ یوشِکُ أَنْ یدَعَکَ، إِنَّمَا هُوَ مِنَ الشَّیطَانِ. کافی، ج۳، ص۳۵۹

زراره و ابابصیر: به حضرت عرض کردیم: شخصی در نمازش شک می‌کند… حضرت: شیطان خبیث را به شکستن نمازتان عادت ندهید؛ چون او را بر این کار حریص می‌کنید. به‌درستی که شیطان وقتی کاری تکرار می‌شود، به آن عادت می‌کند [و بیشتر وسوسه می‌کند] نمازتان را به‌خاطر شکّ خیلی نشکنید؛ چند مرتبه که به شکّتان اعتنا نکنید دیگر شکّ نمی‌کنید.

سپس حضرت فرمود: إِنَّمَا یرِیدُ الْخَبِیثُ أَنْ یطَاعَ فَإِذَا عُصِی لَمْ یعُدْ إِلَی أَحَدِکُمْ، یعنی: شیطان دوست دارد مردم گوش‌به‌فرمان او باشند، وقتی ببیند کسی با او مخالفت می‌کند به‌سمت او نمی‌رود. کافی، ج۳، ص۳۵۸

اگر انسان با بی‌اعتنایی از این شیوه دست بر ندارد شیطان دست از سرش بر نمی‌دارد و او را به‌سمت پرتگاه‌های مهیبی می‌کشاند.

حکم فقهی وسواسی

مرحوم سید در عروه الوثقی، ج۱، ص۱۵۱ می‌نویسد: «لا اعتبار بعلم الوسواسی فی الطهاره و النجاسه»، یعنی: علم انسان وسواسی در زمینه نجاست و پاکی اعتبار ندارد.

آموزه‌های عملی

امیرالمؤمنین(علیه‌السلام): «مَا أُبَالِی أ بَوْلٌ‏ أَصَابَنِی‏ أوْ مَاءٌ إِذَا لَمْ أَعْلَمْ» یعنی: زمانی که علم ندارم، مهم نیست که ادرار یا آب به من تراوش کند. من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۷۲

شخصی آمد خدمت امام صادق(علیه‌السلام) و درباره خوردن پنیر سؤال کرد. حضرت فهمیدند که او وسواسی است. به غلامشان پولی دادند و فرمودند: برو پنیر بخر. غلام هم پنیر خرید و آورد و حضرت از آن خوردند.

دوباره شخص از پنیر پرسید! حضرت فرمودند: مگر ندیدی الآن پنیر خوردم «أَ وَ لَمْ تَرَنِی أَکَلْتُهُ؟! قُلْتُ: بَلَی وَ لَکِنِّی أُحِبُّ أَنْ أَسْمَعَهُ مِنْکَ» عرض کرد: بلی؛ ولی دوست دارم از زبانتان بشنوم!

حضرت فرمودند: الآن حکم پنیر و غیر پنیر را برایت روشن می‌کنم، «کُلُ‏ مَا کَانَ‏ فِیهِ‏ حَلَالٌ‏ وَ حَرَامٌ فَهُوَ لَکَ حَلَالٌ حَتَّی تَعْرِفَ الْحَرَامَ بِعَینِهِ فَتَدَعَهُ‏»، هرجا که (افراد غیرمحصوره‌ای از) حرام و حلال وجود داشت، تا علم به مصادیق حرام پیدا نکرده‌ای برایت حلال است. کافی، ج۶، ص۳۳۹

شخصی به امام صادق(علیه‌السلام) عرض کرد: از دماغم خون آمد و نمی‌دانم به لباسم ریخته یا نه؟ حضرت: یقینت را با شکّ از بین مبر؛ پرسید: لازم است تفحّص کنم؟ حضرت: لازم نیست.

وقتی دین، احتمال طهارت را کافی می‌داند، دیگر وسواس چه معنی دارد؟! پیامبر: بَعَثَنِی‏ بِالْحَنِیفِیهِ السَّهْلَهِ السَّمْحَهِ…

قاعده طهارت، بسیاری از امور را برای ما راحت کرده است. اسلام، این قواعد حلّ و طهارت و… را وضع کرده تا ما وسواسی نشویم.


انتخاب الگو

شخص وسواسی باید یک الگو (مثلا: شوهر یا مادر یا عرف جامعه) انتخاب کند و هرچه آن الگو گفت، تسلیم باشد. چون وسواسی، غیرمتعارف است و باید متعارف شود.

وسواسی حق ندارد از ۲ یا ۳ نفر مسائلش را بپرسد، یا حتی به رساله مراجعه کند! فقط باید از یک نفر مسئله‌دان بپرسد و به او بگوید که من وسواسی‌ام؛ مثل مریضی که پیش دکتر می‌رود، باید پزشک را از حالات خود مطلع کند. یا حدّاقل اگر باور ندارد که وسواسی است، بگوید من محتاطم و زیاد احتیاط می‌کنم.


تلقین

وسواسی باید مکرر با خود حرف بزند و بگوید: «من وسواسی‌ام و این درد بزرگی است، باید آن را درمان کنم، باید لجبازی را کنار بگذارم، وسواس از شیطان است و…». این تلقین‌ها، کار او را در مرحلۀ عمل، آسان‌تر می‌کند.


مراقبه

مراقبه سه مرحله دارد:

الف) مشارطه، هر روز صبح با خودش شرط کند که امروز از شیطان درونش تبعیت نکند و به وسوسه‌های او بی‌اعتنا باشد؛
ب) در طول روز، مراقب خود باشد که به آن شرط وفادار بماند و اگر خلاف عهدش عمل کرد، سریع توبه کند؛
ج) شب‌هنگام، محاسبه کند که امروز موفق بوده است یا خیر.

امام کاظم(علیه‌السلام): لَیسَ مِنَّا مَنْ لَمْ‏ یحَاسِبْ‏ نَفْسَهُ‏ فِی کُلِّ یوْمٍ فَإِنْ عَمِلَ حَسَناً اسْتَزَادَ اللَّهَ وَ إِنْ عَمِلَ سَیئاً اسْتَغْفَرَ اللَّهَ مِنْهُ وَ تَابَ إِلَیهِ. کافی، ج۲، ص۴۵۳


فرار از زمینه‌های وسواس

یکی از راه‌های درمان وسواس دوری از کارها و جاهایی است که وسواس را در انسان شعله‌ور می‌کند. به برخی از نمونه‌ها دقت کنید.

ترشح ادرار

پرسش: هرگاه دستشویی می‌روم ترشّحات ادرار روی پایم می‌پاشد، از اینکه یکسره پاهایم را می‌شویم خسته شده‌ام.

پاسخ: تا یقین نکنید که قطرات و ذرات ادرار روی پای شما ریخته، پایتان نجس نیست. خیلی وقت‌ها وسواسی‌ها فکر می‌کنند که چیزی روی پایشان ریخته است.

برای مدتی پیش از ادرارکردن مچ پایتان را کمی خیس کنید تا وسواستان از بین برود.

بر فرضی که دیدید و یقین دارید که همیشه ادرار تراوش می‌کند، پیش از ادرار شیر آب را باز کنید و روی همان قسمتی از سنگ توالت که ادرار می‌کنید، آب بریزید، در این صورت اگر تراوشی هم داشته باشد پاک است.

ترشح آب سیفون

در بیشتر سیفون‌ها، وقتی سیفون را می‌کشید، هم‌زمان با کم‌شدن حجم آبِ مخزن، آب از لوله ورودیِ آن وارد شده و در نتیجه آبی که وارد سنگ توالت می‌شود، آب کرّ هست و ترشحات آن پاک می‌باشد.

ترشح آب آفتابه

وقتی پس از دستشویی می‌خواهید آفتابه آب را درون سنگ خالی کنید، شلنگ آب را باز کنید و درون آفتابه بگذارید تا ترشحاتی که به اطراف صورت می‌گیرد، پاک باشد.


نسخه طب سنتی برای درمان وسواس

استاد تبریزیان: وسواس از دیدگاه طب سنتی, ریشه در سودا دارد و برخی از راهکارهای درمان وسواس از این قرار است:

  1. زیاد به‌یاد خدا بودن، مخصوصا اهمیت‌دادن به نماز اول وقت؛
  2. به یاد مرگ بودن؛
  3. مسواک‌زدن؛
  4. شستن سر با سدر؛
  5. حنا گذاشتن به سر؛
  6. استفاده از داروهای سودابر و تقویت عصب و مفرح؛
  7. هلیله سیاه را آسیاب و با عسل خمیر کنید و روزی یک قاشق مرباخوری مصرف کنید.

استاد اخوان: درمان وسواس با توجه به منشأ ایجاد آن، متفاوت خواهد بود:

  • قوت عقل: برخی افراد به‌خاطر کشیدن مو از ماست مبتلا به وسواس هستند که درمان وسواس این‌چنینی، صحبت و بحث علمی است.
  • ضعف عقل: درمانش دارو است.
  • غلبه سودا: درمانش دارو است.

منبع: حسین مظاهری؛ فرحزاد؛ سایت طب اسلامی؛ فلاح‌زاده و…

آموزش کامل غسل ترتیبی و ارتماسی

بحث جامع درمان بیماری‌های مغز و اعصاب

16 در مورد “بحث جامع درمان وسواس فکری و عملی”

  1. سلام، من وسواس شدید مذهبی دارم و هنگام هر غسلی باید حتما قبلش به بدنم کیسه بکشم، انقدر محکم این کار رو انجام میدم که بعضی نقاط از بدنم زخم میشه، چون فکر می کنم بدنم نباید ذره‌ای چربی داشته باشه، از نرم کننده مو هم استفاده نمی کنم چون فکر می کنم چربی‌ای که به مو میده مانع رسیدن آب به موها میشه، از شامپو بدن استفاده نمی کنم به همین دلیل، و فقط باید از صابون استفاده کنم، آیا این همه سختگیری لازمه؟ در چه صورتی واقعا غسل صحیح نیست و دوباره باید انجام بشه؟
    ——
    پاسخ: با سلام
    هیچ‌کدام از مواردی که نام بردید لازم نیست.
    فقط اگر مانعی مثل چربیِ زیاد روی پوست بود، باید برای غسل از بین برود، چربی‌های طبیعی که روی پوست یا بینی وجود دارد اشکالی ندارد.

  2. در ادامه سوال قبل باید بگویم که من واقعا بعد از یک ساعت و بارها غسل کردن، خسته شدم و هر طوری که بود و با اینکه بدنم به دیوار خورد غسل را انجام دادم و از حمام خارج شدم، ولی دوباره راضی نشدم. می خواهم بدونم الان غسل من که واجب بود، صحیح هست و دیگه نیازی نیست دوباره غسل انجام بدم؟
    ——
    پاسخ: نیازی به غسل مجدد نیست.
    بدترین اتفاق برای یک وسواسی این است که با یک قضیه کنار آمده و اعتنا نکند؛ اما پس از مدتی وسوسه شده و اعتنا کرده و بر اساس وسوسۀ شیطان عمل کند.

  3. سلام وقت بخیر، من وسواس مذهبی بسیار شدید دارم، به طوری که یک ساعت تمام مشغول غسل کردن هستم و باز هم راضی نمی شوم، در ذهنم دلایلی وجود دارند که من در دین ندیده ام اما وسواس مرا مجبور می کند که به آنها گوش دهم، برای مثال حمام ما کوچک است و امکان دارد که در حین غسل قسمتی از بدنم به دیوار بخورد، با اینکه دیوار را آب کشیده ام و نجس نیست، ولی من همان لحظه غسل کردن را متوقف می کنم چون فکر می کنم نباید در حین غسل بدنم به جایی بخورد حتی اگر نمی نباشد و دوباره غسل می کنم، یا چون ما در آپارتمان زندگی می کنیم، آب کل ساختمان مشترک است و اگر واحدی آب را باز کند فشار آب برای خانه ما کم می شود یا حتی مثلا اگر کسی در ظرفشویی آب را باز کند، فشار آب در حمام کم می شود، اگر من در حال غسل باشم و لحظه ای فشار آب کم شود، غسل را متوقف می کنم، چون فکر می کنم فشار آب باید در تمام غسل یکنواخت باشد. یا برای نیت کردن بسیار اذیت می شوم برای مثال فکر می کنم حتما باید به زبان بیاورم یا حین نیت نفس نکشم. میشه بفرمایید که واقعا چه چیزهایی حین غسل باعث نادرست شدنش می شود.لطفا کمکم کنید.
    ——
    پاسخ: با سلام و احترام
    تنها راه درمان وسواس، بی‌اعتنایی است و تنها فردی که می‌تواند شما را درمان کند، خود شما هستید.
    در غسل نیت لازم نیست، همینکه در ذهن می‌دانید می‌خواهید غسل کنید کافی است.
    رسیدن آب به بدن به هر شکلی (با فشار کم یا زیاد، با دوش یا شیر یا حتی قارچ آب) باشد کافی است.
    برخورد بدن با دیوار و در و… نیز هیچ مشکلی برای غسل ایجاد نمی‌کند.

    به این قوانین کلی پایبند باشید تا از وسواس رها شوید؛ وگرنه فرصت‌های طلایی زندگی را از دست داده و به خود و اطرافیان خود ظلم می‌کنید.

  4. این حکم آیت الله سیستانی را اصلا نمی شود اجرا کرد، فرد وسواسی اصلا نمی داند، مردم عادی چگونه رفتار می‌کنند.

    مردم عادی، یک مقدار آب میریزند، زمان مشخصی را صرف میکنند، اما جهات دیگری هم دارد، گاهی بیشتر دست می کشند تا چیزی تمیز شود، گاهی همه‌ی اطراف ظرف آب میگیرند و… جزئیات زیادی هست که شما بدان توجه ندارید، اما فرد وسواس آن ها را هم توجه می‌کند.

    من اگر می‌دانستم مردم عادی چه کار میکنند، که دیگر وسواس نداشتم. همان جور انجام می‌دادم دیگر، بحث از اراده نیست، بحث از ندانستن است.

    من نمی‌دانم مردم چگونه رفتار می‌کنند. من بهترین رتبه کنکور سراسری را دارم. اگر بر سر اراده بود، آن جا هم اراده نداشتم، بحث اینجا بر سر ندانستن است!

    1. با احترام
      دوست عزیز، به چند نکته دقت بفرمایید:

      • در مطالب این پست مطلبی از آیت‌الله سیستانی نقل نکردیم.
      • وسواسی شخصی است که حکم را می‌داند؛ اما زمان عمل نمی‌تواند با خودش کنار بیاید. اگر شخصی حکم را نمی‌داند، جاهل به حکم است و حکم وسواسی را ندارد.
      • اینکه می‌گوییم مثل عموم مردم رفتار کنید، یعنی ببینید وقتی شی‌ئی فقط نجس است چگونه رفتار می‌کنند، نه زمانی که علاوه بر نجاست، کثیف نیز می‌باشد.
      • مثلا عموم مردم اگر لباسشان با ادرار نجس شود، یک یا دو بار زیر آب می‌گیرند و تمام. وسواسی نباید بیش از این بشوید.
      • مثلا عموم مردم اگر ظرفی نجس شود، سه مرتبه آب را به تمام اطراف آن می‌گردانند. وسواسی نیز باید اینگونه عمل کند.
      • مثلا عموم مردم اگر سنگی در جوی آب بیافتد و آبی به ایشان ترشح شود، (هرچند کثیف باشد) آن را نجس نمی‌دانند. وسواسی نیز نباید نجس بداند.
      • مثلا عموم مردم اگر لباسشان با ادرار نجس شود، یک یا دو بار زیر آب می‌گیرند و تمام. وسواسی نباید بیش از این بشوید.

      موفق باشید

  5. سلام من خود ارضایی میکردم و اصلا نمیدونستم منی چی هست و یا میدونستم اهمیت نمیدادم و با نجس بودنم همه جا رفتم و خیلی جاها نجس شده مثل مبلهایمان به صورت کامل حتی همه دستگیره های در و پریز برق و فرش ها و …خلاصه همه جا رو نجس کردم
    الان دیگه نمیدونم چیکار کنم اگه بگم به خانوادم که آبروم میره
    اگه نگم و خودم همه جارو بخوام بشورم که هم نمیشه هم اینکه اگه بخوام بشورم میگن چرا داری میشوری بازم همون میشه
    خب الان من چیکار کنم
    به هیچ کس هم نمیتونم اینو بگم
    راه حلی دارید برا این اینکه از دست نجاست خلاص بشم؟

    1. با سلام و احترام
      جاهایی که یقین ۱۰۰% دارید نجس است رو کم‌کم بشویید و نسبت به جاهایی که شک دارید اعتنا نکنید.
      خیلی راحت میشه جاهای نجس رو آب کشید؛ مثلاً:
      یک روز که در خانه تنها بودید با یک لیوان روی دستگیره‌ها یک بار آب بریزید و زیرش پارچ بگیرید تا آب غساله روی زمین نریزه.
      پیچ روی گلید پریزهایی که یقین دارید نجس شده رو باز کنید و اون‌ها رو آب بکشید.
      مبل‌ها معمولاً خیس نمیشن که بخواد نجاست به جاهای دیگه سرایت کنه؛ لذا بی‌خیالش باشید.
      فرش رو هم بالاخره هر چند وقت یکبار می‌شورن، همینکه با شلنگ روش آب ریخته شد پاکه.

      1. اخه گوشی ها هم هست
        خود افزار خانه هم هستن
        وقتی اونا نجس باشن چه فایده که جاهای دیگه پاک باشن
        دوباره نجس میشن
        تازه مبل ها رو معمولا من مادرم با دست خیس میشینه روش دستشو میزاره رو دسته هاش
        یا با دست خیس دست میزنه به گوشی ها

  6. سلام دارم خدمت شما ببخشید بنده چند ماهی هست که دچار وسواسی شدم خیلی تو حمام میمونم واسه غسل جنابت یا … و تو دستشویی تا دست به دور و ور خودم نکشم از دستشویی بیرون نمییام که باعث میشه پاهام داغون بشن
    از جمله تاکیدم بر حمام هستش که واسه غسل که برم صابون که به داخل لاله گوش و بدن نزنم که چربی بدنم رو از بین ببرم از حمام خارج نمیشم در حالی که قبلا من این چنین نبودم و باعث نزاع و ناراحتی خانواده میشه
    خواهش میکنم بنده رو کمک و راهنمایی کنیید خیلی اذیت شدم از بیش از حد حتی خودم رو نفرین میکنم از بس که اینقد شک و وسواسم
    ممنون میشم
    ——
    پاسخ: با سلام
    نکات متن را با دقت مطالعه و سعی کنید به آن عمل کنید.
    وسواس تنها از طریق ارادۀ قوی خود شما قابل درمان خواهد بود.

  7. سلام. هر وقت میرم دستشویی،هنگام شست و شو قطرات آب روی پاهام میریزه. نمیدونم که آیا پاک هس یا جنس ؟
    اگه آبی که روی پاهام میریزه از برخورد با بدنم ( یعنی دستگاه تناسلی ام) باشد آیا جنس است؟؟؟؟
    ——
    پاسخ: سلام
    اگر هنگام شستن با شیر آب ترشحی روی پا بریزد پاک است.

  8. سلام. من هروقت میرم دستشویی . هنگام ادرار، قطرات ادرار روی پاهام میریزه. و گاهی هم شک میکنم که آیا پاهام نجس شده یا ن .
    خیلی وسواسی دارم . از اینکه همش پاهامو بشورم خسته شدم .
    ——
    پاسخ: با سلام
    وقتی شک داشتید اعتنا نکنید.
    به راهکارهای نوشته بالا عمل کنید.

  9. محمدمهدی خراسانی

    سلام من دستگیرهای دررونجس کردم بعدحالاپدرومادربادست های خیس همه جارونجس کردن جاهایی هم نجس شده نمیشه ازهیچ طریقی پاک کردنه آب نه افتاب نه خاک و…این مسئله نزدیک ۴ سال بیشتراست روزهای اولی اینجوری نبودم الان طوری شدم که به مادرم بی احترامی میکنم ومیگم تواینکارکن اونکارکن دیونه شدم اگرجواب قانع کننده نیابم بخدادیوونه میشم

    1. سلام
      هرجایی که یقین دارید دست تر به دستگیره برخورد کرده و با همان رطوبت به آنجا برخورد کرده، نجس است و هر جا شکّ دارید پاک است.
      علاوه بر اینکه اگر انسان وسواس نداشته باشد، هر جایی را می‌توان با اندکی آب شست.

      1. محمدمهدی خراسانی

        سلام میگم که مثلاکلیدبرق نجس شده من اینهاروچگونه پاک کنم
        ——
        پاسخ: سلام
        سخت نگیرید! قاب روی آن را باز کنید و یک مرتبه زیر شیر بگیرید و مجدد ببندید. (که شاید همه‌اش کمتر از یک دقیقه زمان ببرد)

        1. سلام
          ضمن تشکر از راه کار و راهنمایی شما.

          در بحث طهارت ونجاست در جاهایی که رخ می دهد چطور می شود بنا بر پاکی گذاشت.
          حتی در جواب خود شما به سوال قرموده بودید که هر جا شک داشتید پاک است‌
          لکن مساله صرف شک نیست یه کسی مثلا چندین جا نجس کرده اتفاقا هر جایی رو هم که رها می کنه و کاری نداره همان جا باعث می شه که به تعداد اشیاء نجس افزوده بشه
          در این صورت راهکار چیه؟

          اینی که بگیم اعتناء نکنید گفتنش خیلی راحته و در امور شک هم صحیح است
          اما اموری مثلا که آبی پاشیده و طرف داره می بینه اینو دیگه چطور بی اعتناء باشه؟؟
          مثل این می مونه که به یه کسی که نسبت به چیزی علم پیدا کرده باشه بهش بگیم علم نداشته باش.
          آیا او قانع می شود؟

          1. با سلام و احترام
            جاهایی که یقیناً نجس است (یعنی افراد عادی غیر وسواسی نیز نجس می‌دانند) باید اعتنا کرد و آب کشید.
            اما اگر فرد مبتلا به وسواس علم و یقین به نجاست دارد و دیگران آن را پاک می‌دانند، باید تحمل کرده و به علم خودش اعتنا نکرده و نجس‌بودن آن را از فکر خود خارج کند، اگر موقتاً پاک بداند و پس از مدتی مجدد ترتیب اثر داده و نجس بداند، وسواسش بدتر شده و به درمان نخواهد رسید.

دیدگاه‌ خود را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *